ΕΛΛΗΝΟΣΥΝΗ-ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣΥΝΗ-ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ: ΤΑ ΤΡΙΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη

Εἶναι διεθνῶς ἀναγνωρισμένο ἀπό τούς κορυφαίους βυζαντινολόγους ὄτι τό “Βυζάντιο” ὑπῆρξε ἡ μεσαιωνική Ἑλληνική Αὐτοκρατορία:

«l’ Empire Grec» γιά τούς Γάλλους [Alfred Rambaud, Gustave Schlumberger, Charles Diehl, Louis Brehier, Alphonce Couret, Francois Lenormant, Marie Brosset, Charles Langlois, Henri Gregoire κ.ἄ.],
«Greek Empire» γιά τούς Βρεταννούς [George Finlay, John Bury, Steven Runciman, Edwin Pears, H. G. Wells κ.ἄ.],
«Griechischen Reich» γιά τούς Γερμανούς [Karl Crumbacher, August Heisenberg, Wilhellm Heyd, Ferdinand Wastenfeld, Johannes Seger, August Friedrich Gfrörer, William Fischer, Ferdinand Gregorovius, Karl Hopf, Gustav Friedrich Hertzberg κ.ἄ.],
«Grecheskaya imperiya» γιά τούς Ρώσσους [Georg Ostrogorski, A. A. Vasiliev, Uspensky, Levtchenco κ.ἄ.] κ.ο.κ.

Κατά τόν κλασικό ὁρισμό τοῦ Paul Valery, πού εἶναι καί ὁ εὐρύτερα ἀποδεκτός οἱ πυλῶνες τῆς σύγχρονης Eὐρώπης (καί τοῦ λεγομένου δυτικοῦ πολιτισμοῦ) εἶναι τό ἀρχαίο Ἑλληνικό Πνεύμα, ὁ Χριστιανισμός καί τό Ρωμαϊκό Δίκαιο.. Συνεπώς η Αὐτοκρατορία τοῦ μέσου Ἑλληνισμοῦ, ὑπῆρξε καί ἡ πρώτη σύγχρονη Εὐρωπαϊκή Αὐτοκρατορία. Καί αὐτό γιά 4 βασικούς λόγους:

Τά τρία στοιχεῖα

Kατά τήν Ἑλένη Γλύκατζη – Ἀρβελέρ ἡ ὕπαρξίς του βασίσθηκε στά τρία στοιχεῖα: «τή χριστιανοσύνη, τή ρωμιοσύνη καί τήν ἑλληνοσύνη, πού ἀναδεικνύουν ὡς πρώτη εὐρωπαϊκή αὐτοκρατορία, τήν αὐτοκρατορία τοῦ ἑλληνισμοῦ τῶν μέσων χρόνων».[«Γιατί τό Βυζάντιο» σελ. 254].

Αὐτό ἐπισημαίνει καί ἡ Cécile Morisson γράφοντας: «Τά τρία συνδετικά στοιχεῖα, τό ρωμαϊκό, τό χριστιανικό καί τό ἑλληνικό καθορίζουν τήν κληρονομιά πού μεταβιβάσθηκε ἀπό τό Βυζάντιο». [Ἄρθρο στήν ἐπιθεώρησι «Commentaires» σελ. 308].

Τοῦτο ἐπιβεβαιώνει καί ὁ Louis Brehier, ἐπεξηγώντας: «Τό Βυζαντινό Κράτος εἶναι ἡ ὀργανική ἀνάπτυξις τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, ἀλλά ἔγινε ἑλληνικό καί χριστιανικό καί βρίσκουμε σέ αὐτό ἑνωμένα τά τρία θεμελιώδη στοιχεῖα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ: τόν Ἑλληνισμό, τό Ρωμαϊκό Δίκαιο καί τόν Χριστιανισμό». [«Le developpement des etudes d’ histoire Byzantine, Revue d’ Auvergne» τ. 18 σελ. 34].

Συνεπῶς, ἡ Ἑλληνο-Χριστιανική Αὐτοκρατορία τῆς Ρωμανίας ὑπῆρξε ἡ πραγματική ἀπαρχή τῆς σύγχρονης Εὐρώπης ἀφοῦ ὄχι μόνο διέσωσε τόν Ἑλληνικό Πολιτισμό, ἀνέπτυξε τό Ρωμαϊκό Δίκαιο καί διαμόρφωσε τόν Χριστιανισμό.

Πολιτισμικά δέν ἔζησε Μεσαίωνα

Στήν πραγματικότητα, τό Κράτος αὐτό δέν ὑπῆρξε ποτέ μεσαιωνικό.

Ὁ βυζαντινός Ἑλληνισμός δέν ἔζησε Μεσαίωνα. Ὅπως τονίζει ἡ Ἑλένη Γλύκατζη - Ἀρβελέρ «ἡ ἔννοια τοῦ μεσαίωνα δέν ἁρμόζει στή βυζαντινή πραγματικότητα, παρά μόνο ὡς χρονική ἀναφορά σχετικά μέ τή Δύση». [«Γιατί τό Βυζάντιο» σελ. 28].

Τήν ἐποχή πού στήν Δύση ἐπικρατοῦσε ὁ σκοταδισμός τῆς Ἱερᾶς Ἐξετάσεως, ἡ βυζαντινή νομοθεσία ἀπαγόρευε τό «μετά βασάνων ἐξετάζεσθαι». Ἡ «φιλανθρωπία» ἀποτελοῦσε τήν ἀνώτατη βασιλική ἀρετή. Ἡ διπλωματία ἐργαζόταν ὡς «εἰρηνοποιός», τό ἐμπόριο διεξαγόταν μέ νόμισμα. Τό “φεουδαρχικό” σύστημα ἦταν ἄγνωστο. καί τόν 12ο αἰώνα καταργήθηκε καί ἡ ἔννομη δουλεία.

Ὅπως γράφει ὁ Augustin Marrast «Ἡ Κωνσταντινούπολις ἦταν ἡ ἐμπορική καί θρησκευτική μητρόπολις, ἡ πρωτεύουσα τοῦ Πολιτισμοῦ τῶν Μέσων Χρόνων». [«Esquises Byzantines», 1874].

Παράλληλα, ἐκχριστιανίζει Σλαύους, Βουλγάρους καί Ρώσους καί δείχνει τήν ἱκανότητά της «νά ἐκπολιτίζει τούς καθυστερημένους λαούς καί νά τούς γαλουχή στά νάματα τῆς χριστιανικῆς πίστεως καί τῆς προγονικῆς πολιτιστικῆς σοφίας» [Αἰκ. Χριστοφιλοπούλου «Βυζαντινή Ἱστορία», Β2 σελ. 158], γεγονός πού ὑπῆρξε ἀπό «τά λαμπρότερα κατορθώματα τῆς ἀναγεννωμένης Ἑλληνικῆς Αὐτοκρατορίας». [Δ. Ζακυθηνοῦ «Βυζαντινή Ἱστορία 324 - 1071» σελ. 233].

Κατά τόν Louis Brehier ἡ Αὐτοκρατορία λειτουργοῦσε ὡς «Προπύργιο τῆς Εὐρώπης» καί ὡς «βιβλιοθηκάριος τῆς ἀνθρωπότητος» [«Le developpement des etudes d’ histoire Byzantine, Revue d’ Auvergne» τ. 18 σέλ. 34], ἐνῶ «μέ τόν ἐκχριστιανισμό τῶν Σλαύων, ἐπεξέτεινε τά ὅρια τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ». [«Le Monde byzantin, Volume 1: Vie et mort de Byzance»].

Ἑρμηνεύοντας αὐτά τά γεγονότα ὁ Edward Foord ἔγραψε ὅτι ἀπό τόν 5ο αἰώνα καί: «γιά τά ἑπόμενα 800 ἔτη μέ τόν πολιτισμό της ἀπετέλεσε τήν ἀσπίδα τῆς Εὐρώπης» Συμπληρώνοντας: «Στό σκοτάδι τοῦ Μεσαίωνος ἡ Αὐτοκρατορία διαφύλαξε τίς παραδόσεις, τίς ἐπιστῆμες, τήν τέχνη, τήν φιλολογία. Γιά αἰῶνες προσέφερε τήν ἀσφάλεια καί τήν εὐημερία τῶν πολιτῶν της μέ ἕνα τρόπο τόν ὁποῖο ἡ Δύσις τόν ἀνεκάλυψε στίς ἡμέρες μας». [«The Byzantine Empire: The Rearguard of European Civilization»].

Προμαχώνας τῆς Εὐρώπης

Σώζει δύο φορές τήν Εὐρώπη ἀπό τήν μουσουλμανική πλημμυρίδα (674 - 678 καί 717 - 718). Και συνεπῶς γίνεται «ὁ προμαχώνας τῆς Εὐρώπης κατά τῆς Ἀσίας». [Ι. Καραγιαννόπουλου «Τό Βυζαντινό Κράτος» σελ. 124].

Πράγματι ἐάν εἶχε πέσει ἡ Κωνσταντινούπολις εἴτε τό 674 - 678 ἐπί Κωνσταντίνου Δ’ εἴτε τό 717 - 718 ἐπί Λέοντος Γ’, θά ἐπακολουθοῦσε ὁ ἀναπόφευκτος ἐξισλαμισμός ὁλόκληρης τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου μέχρι τόν Δούναβη. Γι’ αὐτό καί ὑπῆρξε νίκη σημαντικότερη ἀπό τήν μετέπειτα νίκη τοῦ Καρόλου Μαρτέλ κατά τῶν Ἀράβων στό Πουατιέ τό 732. Ἦταν λοιπόν νίκες τῆς Εὐρώπης! Γι΄αὐτό ὁ Vasiliev γράφει: «ὁ Λέων ἔσωσε ὄχι μόνο τή Βυζαντινή Αὐτοκρατορία… ἀλλά ὅλο τόν πολιτισμό τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης. Ὁ Ἄγγλος ἱστορικός Μπιούρυ ὀνομάζει τό ἔτος 718 “οἰκουμενική χρονολογία”… Ἐξεταζομένη ὑπό αὐτό τό πρῖσμα, ἡ νίκη τοῦ Λέοντος ἀπόκτα παγκόσμια ἱστορική σημασία».[«Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας», Τόμος πρῶτος σελ. 301]. Καί ὁ John Julius Norwich καταλήγει: «ὁ Λέων Γ΄ ἔσωσε τόν δυτικό κόσμο». [«Βυζάντιο: Οἱ Πρῶτοι Αἰῶνες» σελ. 364].

Ὁ μοναδικός εὐρωπαϊκός πολιτισμός ἐπί 7 αἰῶνες

Κατά τόν Cyril Mango: «ὑπῆρξε πραγματικά τό μόνο ὀργανωμένο κράτος δυτικότερα τῆς Κίνας, πού διέθετε ἀδιάλειπτη ἱστορική πορεία ἀπό τήν ἀρχαιότητα μέχρι τήν αὐγή τῆς σύγχρονης ἐποχῆς» [Πανεπιστημίου τῆς Ὀξφόρδης: «Ἱστορία τοῦ Βυζαντίου» Εἰσαγωγή, σελ. 32], δημιουργώντας τόν μοναδικό εὐρωπαϊκό πολιτισμό γιά περίπου 7 αἰῶνες, μέχρι τουλάχιστον τόν 11ο αἰώνα ὁπότε διαμορφώθηκαν τά δυτικά κράτη.

Ὅπως καταλήγει ὁ Γάλλος βυζαντινολόγος Charles Diehl: «ἡ βυζαντινή αὐτοκρατορία ὑπῆρξε ἡ ἕδρα ἑνός λαμπροῦ πολιτισμοῦ, ἀσφαλῶς ἑνός ἀπό τούς λαμπρότερους πού γνώρισε ὁ μεσαίωνας καί ἴσως τοῦ μοναδικοῦ πολιτισμοῦ πού γνώρισε πραγματικά ἡ Εὐρώπη ἀνάμεσα στά τέλη τοῦ 5ου καί στίς ἀρχές τοῦ 11ου αἰώνα». [«Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας», τόμος B’, σελ. 294].

Οἱ ρίζες λοιπόν τῆς σύγχρονης Εὐρώπης ἀνάγονται στήν Ἑλληνο-Χριστιανική Αὐτοκρατορία τῆς Ρωμανίας καί μόνο…