Το έργο της 21ης Απριλίου

 Του Νίκου Ματθαίου, μέλους του ΕΠΟΚ

Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, παρατηρείται μία πολύ έντονη και αινιγματική για τον μέσο αναγνώστη αντίθεση. Η αντίθεση αυτή είναι μεταξύ συστήματος και μερίδος του λαού (βεβαίως, όσο τα χρόνια περνούν και οι μνήμες χάνονται, αυτή η μερίδα όλο και συρρικνώνεται). Από την μία πλευρά, το πολιτικό κατεστημένο, με την βοήθεια των ΜΜΕ, παρουσιάζει το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967 ως «μαύρη επέτειο», ως ένα καθεστώς  που τίποτα δεν προσέφερε στην χώρα και ως μία κυβέρνηση που ποτέ δεν είχε την λαϊκή υποστήριξη. Από την άλλη, ένα αξιοσέβαστο τμήμα του λαού (πρόκειται κυρίως για άτομα που είχαν ζήσει την περίοδο και σήμερα ανήκουν στην τρίτη ηλικία) παρουσιάζει από θετικές μνήμες μέχρι και νοσταλγικές αναφορές για εκείνα τα χρόνια. Πρόκειται για μία εντυπωσιακή αντίθεση, η οποία κινεί και πρέπει να κινεί το ενδιαφέρον κάθε ειλικρινούς ερευνητή.

 

       Η 21η Απριλίου ήρθε στην εξουσία μέσω μίας κινήσεως του Στρατού, για να αποσοβηθεί η κατάληψη της εξουσίας από τους κομμουνιστές και το αιματοκύλισμα στο οποίο θα οδηγούσαν οι εκλογές της 28ης Μαΐου 1967 και τα χρόνια πολιτικής αναταραχής που είχαν προηγηθεί. Ο ελληνικός λαός, αναγνωρίζοντας το απροχώρητο της καταστάσεως του Απριλίου 1967, είτε αγκάλιασε θερμά την κίνηση του Στρατού, είτε, έστω (όπως έκανε το μεγαλύτερο μέρος εκείνων που δεν υποστήριζαν το καθεστώς), δεν αντέδρασε κατά αυτής και την αποδέχθηκε. Εφόσον η εσωτερική αντίδραση ήταν ουσιαστικώς ανύπαρκτη, η 21η Απριλίου μπόρεσε να παραμείνει αφοσιωμένη στο έργο της. Μετά από 6,5 χρόνια, ο Δημήτριος Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και ο ίδιος, 8 μήνες αργότερα, ανετράπη από τους Στρατηγούς του. Τι συνέβη, όμως, αυτά τα 6,5 χρόνια; Τι άφησε η 21η Απριλίου;

 

       Όπως προϊδεάζει ο τίτλος του άρθρου, κατωτέρω θα εκθέσουμε το έργο της 21ης Απριλίου, την περίοδο 1967-1973. Σε αυτό το σημείο, καλό θα ήταν να αναφέρουμε πως δεν αναγνωρίζουμε την περίοδο 1967-1974 ως ενιαία περίοδο. Το καθεστώς Ιωαννίδη (Νοέμβριος 1973 – Ιούλιος 1974) ήταν ένα καθεστώς εκ διαμέτρου αντίθετο του καθεστώτος Παπαδοπούλου, πράγμα που αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι ο Ιωαννίδης ανέτρεψε τις πολιτικές του Παπαδόπουλου σχεδόν σε κάθε τομέα, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Θεωρούμε ότι η επιτηδευμένη σύγχυση της 6ετίας Παπαδοπούλου και των 8 μηνών του Ιωαννίδη επιτελεί (μεταξύ άλλων) δύο κυρίως σκοπούς: να μειώσει τις επιδόσεις της 21ης Απριλίου σε όλους τους τομείς (καθώς το καθεστώς Ιωαννίδη απέτυχε σχεδόν στα πάντα) και να επιρρίψει στην 21η Απριλίου την ευθύνη για το δράμα της Κύπρου – για το οποίο ο Παπαδόπουλος είναι ο τελευταίος που ευθύνεται. Ωστόσο, τα καθεστώτα δεν έχουν σχέση μεταξύ τους. Και το ότι ο Ιωαννίδης προήλθε εκ των κόλπων της 21ης Απριλίου, δεν αρκεί για να θεωρήσουμε το καθεστώς του ως συνέχεια αυτής. Διότι, μεταξύ φυσικά και άλλων λόγων, εάν κάναμε αυτήν την σύνδεση, θα έπρεπε να αναγνωρίσουμε και τις κυβερνήσεις των «Αποστατών» ως συνέχειες της κυβερνήσεως της Ενώσεως Κέντρου!

       Θα γίνει ανάλυση μόνον στα κυριώτερα σημεία, καθώς ο χώρος που μπορεί να παρέχει ένα άρθρο είναι ελάχιστος μπροστά στο πλήθος έργων, αποφάσεων και καινοτομιών που γνώρισε η περίοδος 1967-1973.  Πλήρης ανάλυση θα απαιτούσε όχι ένα άρθρο, αλλά ένα βιβλίο, ενδεχομένως και πολύτομο. Ενδεικτικά, μόνον, αναφέρουμε πως η 21η Απριλίου έχει να επιδείξει αξιοσημείωτο έργο σε πολλούς τομείς. Στην Οικονομία: σε ισχύ εθνικού νομίσματος, δημοσιονομική πολιτική, βιομηχανία, γεωργία, ενέργεια, ορυκτό πλούτο, τουρισμό και εμπορική ναυτιλία. Στα Δημόσια Έργα: σε υποδομές, ηλεκτροδότηση, υδροδότηση, τηλεπικοινωνίες, οικισμό και οδικό δίκτυο. Στην Κοινωνική Ανάπτυξη: σε εργατική πολιτική, λαϊκή στέγαση, υγεία, κοινωνική πρόνοια και ασφάλιση. Στην Διοίκηση: σε μεταρρυθμιστική αναδιοργάνωση του κράτους και περιφερειακή ανάπτυξη. Στον Πολιτισμό: σε παιδεία, επιστήμες, δικαιοσύνη, αθλητισμό, εκκλησιαστικά ζητήματα, περιβαλλοντικά προβλήματα και συντήρηση και ανάδειξη αρχαιοτήτων. Τέλος, στην Εθνική Άμυνα: το καθεστώς χάραξε νέα αμυντική πολιτική και κατέστησε την Ελλάδα πάνοπλη σε όλα τα μέτωπα.

       Αποφασίσαμε να κάνουμε μία παράθεση και επεξήγηση ορισμένων βασικών οικονομικών δεικτών της περιόδου 1967-1973, να αναφερθούμε στα κυριώτερα δημόσια έργα, να παρουσιάσουμε μέρος της εργατικής και κοινωνικής πολιτικής του καθεστώτος, να σκιαγραφήσουμε την διοικητική μεταρρύθμιση που έλαβε χώρα και, τέλος, να κάνουμε λόγο για τα εξοπλιστικά της περιόδου.

       Θεωρούμε πως ο πιο αντιπροσωπευτικός οικονομικός δείκτης όλων είναι αυτός του ΑΕΠ, φυσικά εν συγκρίσει προς τις προηγούμενες και τις επόμενες κυβερνήσεις, κατά την 40ετία 1953-1993:

  • Κυβέρνηση Αλεξάνδρου Παπάγου (Ελληνικός Συναγερμός)

1953-1955: 7,76%

  • Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή (ΕΡΕ)

1955-1963: 5,99%

  • Κυβερνήσεις Γεωργίου Παπανδρέου και «Αποστατών» (ΕΚ)

1964-1967: 6,88%

  • Κυβέρνηση Γεωργίου Παπαδοπούλου

1968-1973: 8,10%

  • Κυβερνήσεις Κωνσταντίνου Καραμανλή – Γεωργίου Ράλλη (ΝΔ)

1975-1981: 3,70%

  • Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ)

1982-1989: 2,10%

  • Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (ΝΔ)

1990-1993: 0,75%

       Όπως βλέπουμε, κατά την 40ετία 1953-1993, ήταν η περίοδος 1968-1973 που σημείωσε τον υψηλότερο μέσο ρυθμό αυξήσεως του ΑΕΠ. Μέχρι και σήμερα, το 8,10% εκείνης της περιόδου παραμένει η μεγαλύτερη τιμή που γνώρισε ποτέ η Ελλάς στον συγκεκριμένο οικονομικό δείκτη. Μάλιστα, αυτό το 8,10% ξεπέρασε και τον ίδιον τον στόχο (ο οποίος είχε τοποθετηθεί στο 8%) που έθετε το 5ετές Πρόγραμμα Οικονομικής Αναπτύξεως 1968-1972. Ανά έτος, ο ρυθμός αυξήσεως του ΑΕΠ είχε ως εξής:

  • 1968: 5,7%
  • 1969: 9,3%
  • 1970: 8,3%
  • 1971: 8,0%
  • 1972: 9,1%
  • 1973: 8,3%

       Ο μέσος πολίτης, όμως, πώς ζούσε επί Παπαδοπούλου; Ας δούμε τι ίσχυε μέχρι τότε και τι ίσχυσε έκτοτε στην πορεία του κατά κεφαλήν εθνικού εισοδήματος. Ακολουθεί η μέση ετήσια αύξηση ανά κυβερνητικές περιόδους:

  • Κυβέρνηση Παπάγου (Ελληνικός Συναγερμός)

1953-1955: 6,63%

  • Κυβέρνηση Καραμανλή (ΕΡΕ)

1955-1963: 5,28%

  • Κυβερνήσεις Γ. Παπανδρέου – «Αποστατών» (ΕΚ)

1964-1967: 6,80%

  • Κυβέρνηση Παπαδοπούλου

1968-1973: 7,80%

  • Κυβερνήσεις Καραμανλή – Ράλλη (ΝΔ)

1975-1981: 2,50%

  • Κυβέρνηση Α. Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ)

1982-1989: 1,20%

  • Κυβέρνηση Μητσοτάκη (ΝΔ)

1990-1993: 0,30%

       Σε απολύτους αριθμούς, την περίοδο 1953-1966, το κατά κεφαλήν εισόδημα σημείωσε αύξηση της τάξεως των 427 δολλαρίων. Την δε περίοδο 1975-1992, η αύξηση ήταν ακόμη χαμηλότερη, ανερχόμενη σε 379 δολλάρια. Την περίοδο 1967-1973, όμως, η συνολική αύξηση ήταν 460 δολλάρια. Δηλαδή, οι απόλυτοι αριθμοί μίας 6ετίας κατάφεραν να ξεπεράσουν αυτούς μίας 13ετίας και μίας 17ετίας! Όπως και στην περίπτωση του ρυθμού αυξήσεως του ΑΕΠ, ο ρυθμός αυξήσεως του κατά κεφαλήν εισοδήματος την περίοδο 1968-1973 ήταν ο μεγαλύτερος που γνώρισε ποτέ η Ελλάς στην οικονομική της ιστορία.

       Η Ελλάς, χάριν στην θεαματική αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματός της, κατετάγη, το 1971, για πρώτη φορά στην ιστορία της στις ανεπτυγμένες χώρες! Μάλιστα, κατά την εξεταζόμενη περίοδο, ο ετήσιος ρυθμός αυξήσεως των χωρών της ΕΟΚ ήταν 5,2%, των δε χωρών του ΟΟΣΑ ήταν μόλις 3,7%! Συγκεκριμένα, την περίοδο 1968-1973, η ετήσια αύξηση σε ποσοστιαίες μονάδες του κατά κεφαλήν εισοδήματος ήταν η εξής:

  • 1968: 5,6%
  • 1969: 8,7%
  • 1970: 8,0%
  • 1971: 8,1%
  • 1972: 8,4%
  • 1973: 8,1%

       Εν συνεχεία, θα διερευνήσουμε σε τι επίπεδα βρισκόταν ο εθνικός πλούτος εκείνη την περίοδο. Αυτό θα μας το δείξουν οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Πάντοτε, συγκριτικά με τις προηγούμενες και τις επόμενες κυβερνήσεις. Ακολουθεί η κατ’ έτος ποσοστιαία εξέλιξή τους:

  • Κυβέρνηση Παπάγου (Ελληνικός Συναγερμός)

1953-1955: 4,56%

  • Κυβέρνηση Καραμανλή (ΕΡΕ)

1955-1963: 11,5%

  • Κυβερνήσεις Γ. Παπανδρέου – «Αποστατών» (ΕΚ)

1964-1967: 8,7%

  • Κυβέρνηση Παπαδοπούλου

1968-1973: 12,60%

  • Κυβερνήσεις Καραμανλή – Ράλλη (ΝΔ)

1975-1981: 2,20%

  • Κυβέρνηση Α. Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ)

1982-1989: 0,40%

  • Κυβέρνηση Μητσοτάκη (ΝΔ)

1990-1993: 2,20%

       Για ακόμη μία φορά, τις υψηλότερες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου τις εμφάνιζε η περίοδος 1968-1973. Επρόκειτο, φυσικά, για την μεγαλύτερη επενδυτική έξαρση που γνώρισε ποτέ το Ελληνικό Κράτος. Μάλιστα, το 25,31% των αναγκών της οικονομίας καλύφθηκε από τις ακαθάριστες αυτές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου.

       Εν συνεχεία, θα κάνουμε αναφορά στα διαβόητα «OSCAR Οικονομίας» που απέσπασε το καθεστώς.

       Από το 1962, σε ετήσια βάση, είχε καθιερωθεί να απονέμεται το «OSCAR Οικονομίας», από την στήλη Lombard της παγκοσμίου φήμης οικονομικής εφημερίδας Financial Times του Λονδίνου. Το βραβείο λάμβανε η χώρα που κατά το περασμένο έτος επέδειξε τις καλύτερες οικονομικές επιδόσεις και κριτές ήσαν ομάδα διακεκριμένων οικονομολόγων, υπό την καθοδήγηση του πασίγνωστου οικονομολόγου G. Gordon Tether. Το 1972, η Ελλάς έγινε η πρώτη χώρα στην ιστορία που κατακτά την πρώτη θέση για δύο συνεχόμενες χρονιές (είχε ήδη έλθει πρώτη κατά το 1971)! Την περίοδο που μας αφορά, οι χώρες-νικήτριες ήσαν οι εξής:

  • 1968: Αυστραλία
  • 1969: Ιαπωνία
  • 1970: Φινλανδία
  • 1971: Ελλάς
  • 1972: Ελλάς
  • 1973: Αυστραλία

       Έγραφαν οι Financial Times για το έτος 1971, στο φύλλο της 10ης Ιανουαρίου 1972:

       «Το Oscar Οικονομίας απονεμήθηκε στην Ελλάδα διότι πέτυχε ταχεία ανάπτυξη, υγιές ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών και σχεδόν την καλύτερη αντιπληθωριστική πολιτική του έτους 1971.»

       Για το έτος 1972, διαβάζουμε, στις 15 Ιανουαρίου 1973:

       «Για την καλύτερη γενική επίδοση: το πρώτο βραβείο των χωρών “υψηλής αυξήσεως εισοδήματος”, απονέμεται στην Ελλάδα, για την επίτευξη ενός ρυθμού αναπτύξεως 8,5%, με παράλληλη ισχυρή θέση ως προς την νομισματική σταθερότητα, επίτευγμα για το οποίο απέσπασε δίκαια τον έπαινο του Ο.Ο.Σ.Α. Την δεύτερη θέση κατέλαβε η Γαλλία και την τρίτη η Αυστραλία.»

 

       Τα δημόσια έργα επί 21ης Απριλίου είναι ίσως η πτυχή του καθεστώτος που – εν πολλοίς – όλοι παραδέχονται. Είναι γνωστό τοις πάσι πως την περίοδο 1967-1973 η Ελλάς μετετράπη σε ένα απέραντο εργοτάξιο. Ωστόσο, είναι τόσο σημαντικό το έργο που επιτελέσθη που δεν γίνεται να μην αναφερθούμε σε αυτό.  

       Μέσα σε 5 μόνο χρόνια (1968-1972), δημιουργήθηκαν:

  • 150 χλμ. εθνικών οδών.
  • 350 χλμ. περιφερειακών οδών.
  • 350 χλμ. νομαρχιακών οδών.

       Αρκεί να αναφέρουμε πως, ενώ την 6ετία 1961-1966 είχαν δαπανηθεί 10.002.000.000 δρχ. για την ανάπτυξη του οδικού δικτύου, την 6ετία 1967-1973 δαπανήθηκαν 28.103.000.000, ποσό σχεδόν τριπλάσιο. Το μήκος των δρόμων που διανοίχθηκαν, ξεπερνώντας τα 9.000 χλμ., έφθασε το μήκος της διαμέτρου της Γης!

       Έλαβε χώρα το γιγαντιαίο έργο της Εγνατίας Οδού, το οποίο:

  1. Εξυπηρετούσε ζωτικής σημασίας ανάγκες εθνικής αμύνης.
  2. Επετύγχανε την απεξάρτηση της Ελλάδος από την διακίνηση των περισσοτέρων εξαγωγών της μέσω Γιουγκοσλαβίας.
  3. Συνέδεε το συγκοινωνιακό δίκτυο της Ελλάδος απευθείας με τις χώρες της ΕΟΚ.
  4. Συνέδεε την Ήπειρο με την Θεσσαλία και την Βόρειο Ελλάδα.
  5. Αποτελούσε μοχλό αναπτύξεως της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης.

       Κατασκευάστηκαν και πολλές άλλες σημαντικές οδοί, όπως η Κατερίνης – Αιγινίου – Θεσσαλονίκης, η Θερμοπυλών – Ιτέας – Ναυπάκτου – Αντιρρίου και η Κορίνθου – Πατρών.

       Όσον αφορά στους λιμένες, το κυριώτερο έργο ήταν η εκτός πραγματικότητος ανάπτυξη του Λιμένος Πειραιώς, ο οποίος κατέστη ένα διεθνές ναυτιλιακό κέντρο. Ακόμη, με τις βελτιώσεις που έγιναν στον Λιμένα Θεσσαλονίκης, η κινητικότητά του κυριολεκτικά διπλασιάσθηκε. Επίσης, εκπονήθηκαν οι δαπανηρές μελέτες για το Αεροδρόμιο Σπάτων και το Ανατολικό Αεροδρόμιο Ελληνικού, δίχως τις οποίες αυτά τα αεροδρόμια δεν θα είχαν κατασκευαστεί ποτέ. Επιπροσθέτως, ιδρύθηκε ο ΟΣΕ (Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος), που σημείωσε πρωτοφανή ανάπτυξη και τα ΕΛΤΑ (Ελληνικά Ταχυδρομεία), που επρόκειτο για τον πρώτο αυτόνομο οργανισμό ταχυδρομείων παγκοσμίως!

       Πρωτοφανές είναι και το έργο στους τομείς του εξηλεκτρισμού και της υδροδοτήσεως. Η ΔΕΗ από την ίδρυσή της μέχρι και το 1967 (δηλαδή για 17 χρόνια, καθώς ιδρύθηκε το 1950) είχε ηλεκτροδοτήσει 3.281 χωριά, ποσοστό που ανερχόταν στο 73,4% της Επικρατείας. Μέσα σε μόλις 6 χρόνια, επί Παπαδοπούλου, το φως έφθασε σε 5.634 χωριά, ήτοι στο 98,7% της Επικρατείας. Έναντι, μάλιστα, της προηγούμενης 6ετίας (1961-1996), πρόκειται για αύξηση 300%! Το νερό έφθασε και στο τελευταίο χωριό της Ελλάδος, καθώς μόνο μέχρι το 1970 είχαν κατασκευασθεί 3.560 έργα υδρεύσεως, τα οποία εξυπηρετούσαν 3.642.000 κατοίκους.

       Πολλά από τα έργα που ξεκίνησαν κατά την 6ετία Παπαδοπούλου, δεν πρόλαβαν να περατωθούν και, είτε δεν έγιναν ποτέ, είτε έγιναν μετά από πολλά χρόνια και με πολλαπλάσιο κόστος – και, φυσικά, με τις μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις να καρπώνονται τα «εύσημα». Προτού προχωρήσουμε, τονίζουμε για ακόμη μία φορά πως το εύρος των δημοσίων έργων που έλαβαν χώρα την περίοδο 1967-1973 είναι, κυριολεκτικά, εξωπραγματικό.

 

       Είναι σχετικώς άγνωστο, αλλά το καθεστώς Παπαδοπούλου υπήρξε από τις πιο φιλεργατικές κυβερνήσεις του Ελληνικού Κράτους. Αναφέρουμε μερικές μόνο από τις ριζοσπαστικές αποφάσεις που ελήφθησαν όσον αφορά στην εργατική πολιτική:

  1. Καθιερώθηκε η Εργατική Πρωτομαγιά ως επίσημη αργία του Κράτους.
  2. Απαγορεύθηκαν οι ομαδικές απολύσειςκαι δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο σύστημα ελέγχου που θωράκιζε τους εργαζομένους από ασύδοτους εργοδότες.
  3. Θεσμοθετήθηκε η υπερωρία, με ανώτατο όριο τις 3 ώρες.
  4. Γενικεύθηκε το 8ωρο και η 5ήμερη εργασία, προβλέψεις οι οποίες υπήρχαν από το 1932, αλλά χρειάζονταν εκσυγχρονισμό.
  5. Προβλέφθηκε για πρώτη φορά ιατρός εργασίας, που θα υπήρχε σε κάθε είδους επιχείρηση και θα επενέβαινε εάν κάποιος εργαζόμενος, κατά την διάρκεια του ωραρίου του, χρειαζόταν ιατρική περίθαλψη.

       Το καθεστώς Παπαδοπούλου, ωστόσο, ήταν και βαθιά φιλαγροτικό. Τρανή απόδειξη είναι το γεγονός ότι, τον Μάρτιο του 1968, χάρισε τα αγροτικά χρέη! Ο λόγος ήταν ο εξής: ο Παπαδόπουλος (όπως και σχεδόν όλοι οι πρωτεργάτες της 21ης Απριλίου), καταγόμενος από αγροτική οικογένεια, γνώριζε και την άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι αγρότες λόγω του Συμμοριτοπολέμου και του ρημαγμού της υπαίθρου, αλλά και το πόσο σημαντική ήταν ακόμη για την ελληνική οικονομία η γεωργία (αυτό άλλαξε με την εκβιομηχάνιση της χώρας – πάλι επί 21ης Απριλίου). Για να ορθοποδήσουν, λοιπόν, οι πολυπαθείς αγρότες, παραγράφηκαν όλα τα αγροτικά χρέη από το 1945 κι έπειτα.

       Μερικές ακόμη αποφάσεις που ελήφθησαν στον κοινωνικό τομέα, είναι η σύνταξη Κώδικος Κοινωνικής Ασφαλίσεως, η αναδιάρθρωση του ΙΚΑ και η επέκταση του ΟΓΑ.

 

       Από την πρώτη στιγμή της αναδείξεώς του στην εξουσία, ο Παπαδόπουλος γνωστοποίησε πως ένας από τους βασικούς στόχους της 21ης Απριλίου ήταν η διοικητική μεταρρύθμιση του κράτους και η επιδιόρθωση της κρατικής μηχανής. Αυτό επετεύχθη με δύο τρόπους: 1) με μέτρα κατά της γραφειοκρατίας και 2) με την διοικητική αποκέντρωση του κράτους.

       Σύμφωνα με το Άρθρο 123 Παράγραφο 1 του Συντάγματος του 1968/1973: «Οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι υπάλληλοι της Βουλής, των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοικήσεως οφείλουν πίστιν και αφοσίωσιν εις την Πατρίδα και εις τα εθνικά ιδεώδη, έργω εκδηλουμένην, είναι εκτελεσταί της θελήσεως του Κράτους και υπηρέται του λαού.»

       Με την ανωτέρω διάταξη κατά νου, η Κυβέρνηση Παπαδοπούλου προχώρησε στην εισαγωγή δύο καινοτόμων και πρωτοποριακών θεσμών: 1) του Επιτρόπου Διοικήσεως και 2) των ΥΕΕΠΠ (Υπηρεσίες Εξυπηρετήσεως και Ερεύνης Παραπόνων Πολιτών).

       Ο Επίτροπος Διοικήσεως, ανάλογος τη τάξει Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας και ανώτερος Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, διένυε 5ετή θητεία και λογοδοτούσε μόνον στον Πρωθυπουργό. Σκοπός του ήταν να ελέγχει τις δημόσιες υπηρεσίες, τα κοινωφελή ιδρύματα, τα ΝΠΔΔ, αλλά και όλες τις ιδιωτικές επιχειρήσεις που συνδέονταν με οποιονδήποτε τρόπο με το κράτος. Οι αρμοδιότητές του ήσαν οι εξής:

       «α) Παρακολουθεί την εφαρμογήν της αρχής της χρηστής διοικήσεως υπό των οργάνων…

       β) Επιλαμβάνεται της ερεύνης της συμπεριφοράς οιουδήποτε κρατικού οργάνου εις ό,τι αφορά την άσκησιν των καθηκόντων του και την εν τη κοινωνία παράστασίν του, από απόψεως ήθους, αξιοπρεπείας και εντιμότητος.

       γ) Παρακολουθεί και ελέγχει την λειτουργίαν των παρά τοις Υπουργείοις και Οργανισμοίς, Υπηρεσιών εξυπηρετήσεως και παραπόνων του κοινού.»

       Ο Επίτροπος Διοικήσεως είχε τέτοια δικαιοδοσία, που κάθε αρχή και υπηρεσία ήταν υποχρεωμένη να ικανοποιεί κάθε του αίτημα και όποιος δημόσιος υπάλληλος του παρείχε λανθασμένα στοιχεία ή παρακώλυε το έργο του μπορούσε να τιμωρηθεί μέχρι και με ενός(1) έτους φυλάκιση.

       Όσον αφορά στις ΥΕΕΠΠ, αυτές θα υπήρχαν σε ΟΤΑ, ΝΠΔΔ, νομαρχίες, ΔΕΚΟ και υπουργεία, καθώς και σε όσους ιδιωτικούς οργανισμούς είχαν κρατική επιχορήγηση.

       Στόχος τους ήταν να μπορούν να εξυπηρετήσουν άμεσα τον κάθε πολίτη, δίχως αυτός να έχει να σκαρφαλώσει το «βουνό» της γραφειοκρατίας. Αυτή η άμεση εξυπηρέτηση καλλιέργησε ένα πνεύμα συνεργασίας μεταξύ πολίτου και κράτους και επανέφερε αυτήν την σχέση στην ορθή της βάση, ότι δηλαδή η διοίκηση είναι ο υπηρέτης του λαού.

       Ο θεσμός των ΥΕΕΠΠ είναι ο πρόγονος των (ιδρυθέντων μετά από δεκαετίες) ΚΕΠ (Κέντρων Εξυπηρετήσεως Πολιτών).

       Σχετικά με την διοικητική αποκέντρωση, βασικό στόχο της 21ης Απριλίου, το Σύνταγμα του 1968/1973 όριζε (Άρθρο 120):

       «1. Η διοίκησις του Κράτους οργανούται κατά σύστημα αποκεντρωτικόν, ως νόμος ορίζει.

  1. Το Κράτος διαιρείται εις περιφερείας. Κατά τον δια νόμου καθορισμόν τούτων, λαμβάνονται υπ’ όψιν αι γεωοικονομικαί, πληθυσμικαί και συγκοινωνιακαί συνθήκαι.»

       Πράγματι, με τα ΝΔ 532/70, 533/70 και 957/71 ιδρύονταν οι 7 διοικητικές περιφέρειες, οι οποίες ήσαν:

  1. Αττικής και Νήσων, με έδρα την Αθήνα.
  2. Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας, με έδρα την Θεσσαλονίκη.
  3. Πελοποννήσου και Δυτικής Στερεάς Ελλάδος, με έδρα την Πάτρα.
  4. Θεσσαλίας, με έδρα την Λάρισα.
  5. Κρήτης, με έδρα το Ηράκλειο.
  6. Ηπείρου, με έδρα τα Ιωάννινα.
  7. Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, με έδρα την Καβάλα.

       Σε κάθε εξ αυτών προΐστατο ο Περιφερειακός Διοικητής (Υπουργός Εσωτερικών), που ουσιαστικώς ήταν ο «πρωθυπουργός» της περιφερείας του, καθώς, με τα ΒΔ 189-200, το κράτος μεταβίβαζε στις περιφερειακές διοικήσεις και τους νομάρχες τις αρμοδιότητες που σχετίζονταν με την περιφέρεια, αρμοδιότητες που μέχρι τότε έφεραν τα υπουργεία. Για πρώτη φορά, μετά από 150 έτη ελευθέρου βίου, η Ελλάς αποχαιρετούσε το υδροκέφαλο κράτος των Αθηνών.

       Όσον αφορά στην περιφερειακή ανάπτυξη, το Σύνταγμα του 1968/1973 ήταν το πρώτο που μεριμνούσε για την οικονομική ενίσχυση των περιφερειών και την ανάπτυξή τους. Για αυτόν τον λόγο, συνετάχθησαν το 5ετές Πρόγραμμα Περιφερειακής Αναπτύξεως και το Ειδικό Πρόγραμμα Παραμεθορίων Περιοχών. Ακόμη, ιδρύθηκε το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Τα εγγειοβελτιωτικά έργα και η ίδρυση βιομηχανικών μονάδων σε ακριτικές περιοχές εκτοξεύθηκαν. Επιπροσθέτως, ιδρύθηκε η Μείζων Περιοχή Δ’, στην οποίαν υπήχθησαν όλες οι περιοχές που μπορούσαν να δεχθούν άμεση απειλή από την Τουρκία. Σε αυτές τις περιοχές, το κράτος, ούτως ώστε να επιτευχθεί ταχύρρυθμη ανάπτυξη, θέσπισε πιστωτικά και φορολογικά κίνητρα για οικονομική δραστηριότητα και πρωτοβουλία.

       Το πλέον αξιοσημείωτο μέτρο ήταν η πραγματική αναδιανομή του εθνικού εισοδήματος. Την στιγμή που ο μέσος ρυθμός αυξήσεως του ΑΕΠ είχε φτάσει στο 9,7% στην περιφέρεια Αττικής και Νήσων, στην περιφέρεια Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας ήταν 8,4%, ενώ στις υπόλοιπες περιφέρειες 7,8%. Για πρώτη φορά, δηλαδή, η περιφέρεια πλησίαζε αναλογικώς σε εισόδημα το κέντρο!

 

       Ολοκληρώνοντας, περνάμε στην εθνική άμυνα και τους εξοπλισμούς αυτής. Από το 1947 μέχρι το 1967, η Ελλάς δεν είχε δαπανήσει ούτε μία δραχμή για την άμυνά της. Όλοι οι εξοπλισμοί που «αγοράζαμε» προέρχονταν από την δωρεάν αμερικανική βοήθεια και, μάλιστα, σε αναλογία 2,5 προς την Τουρκία έναντι 1 προς την Ελλάδα.

       Η 21η Απριλίου συνέταξε ένα 5ετές Πρόγραμμα Εξοπλισμών Ενόπλων Δυνάμεων 1968-1973 εξ εθνικών πόρων, το οποίο ακολουθήθηκε με τέτοια επιτυχία, σε σημείο που, στις 15 Ιανουαρίου 1973, η Ελλάς παραιτήθηκε από την δωρεάν αμερικανική βοήθεια!

       Πέραν των εξοπλισμών, που θα παρουσιάσουμε εν συνεχεία, έλαβε χώρα και η διοικητική αναδιάρθρωση των Ενόπλων Δυνάμεων, με βάση το ΝΔ 58/1968, με κυριώτερη αλλαγή να είναι η αντικατάσταση του παλαιού Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμύνης (ΓΕΕΘΑ) από το νέο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων (Α/ΕΔ), που ενίσχυσε τις αρμοδιότητες και την δικαιοδοσία του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως και των Αρχηγών των Κλάδων. Τώρα, περνάμε στους εξοπλισμούς κατά κλάδο. Για ακόμη μία φορά, θα παραθέσουμε μόνον τις κυριώτερες ενέργειες που έγιναν.

       Στον Στρατό Ξηράς:

  • Παραγγέλθηκαν60 Άρματα Μάχης ΑΜΧ-30, από την Γαλλία. αξίζει να σημειωθεί πως, μέχρι το 1967, ο Ελληνικός Στρατός δεν είχε αγοράσει εξ εθνικών πόρων ούτε ένα άρμα! Τα άρματα αυτά ήσαν υπερσύγχρονα και παρείχαν στην Ελλάδα την ποιοτική υπεροχή έναντι της Τουρκίας.
  • Οχυρώθηκαν τα σύνορα.Έλαβε χώρα ο εκσυγχρονισμός και η επιδιόρθωση της «Γραμμής Μεταξά», που είχε εγκαταλειφθεί κατά τα χρόνια που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
  • Ιδρύθηκε το Σώμα Πεζοναυτών.
  • Αγοράσθηκε νέος ατομικός οπλισμός από την βελγική FN.

       Στο Πολεμικό Ναυτικό:

  • Παραγγέλθηκαν 4(+4) υποβρύχια τύπου 209.Μέχρι το 1967, η Ελλάς διέθετε μόλις 2 (παμπάλαια) υποβρύχια. Τα γερμανικής προελεύσεως 209, που παρήγγειλε ο Παπαδόπουλος, ήσαν τα πιο σύγχρονα παγκοσμίως.
  • Παραγγέλθηκαν 4(+4) πυραυλάκατοι τύπου “COMBATTANTEII”. Ναυπηγήθηκαν στην Γαλλία και ήσαν υπερσύγχρονες, ενώ ταίριαζαν απολύτως στις κλειστές ελληνικές θάλασσες και το νησιωτικό σύμπλεγμα του Αιγαίου.
  • Ιδρύθηκε η ΜΥΚ.

       Στην Πολεμική Αεροπορία:

  • Παραγγέλθηκαν 36 αεροσκάφη F4EPhantom II. Ήσαν υπερσύγχρονα, δευτέρας γενεάς, την στιγμή που η Τουρκία διέθετε ακόμη μόνο πρώτη γενεάς.
  • Παραγγέλθηκαν 40 αεροσκάφη Dassault– Bregeut Mirage F.1CG.
  • Παραγγέλθηκαν 60 αεροσκάφη A7EHCorsair.

       Καταλήγοντας, θα χρησιμοποιήσουμε μέρος του επιλόγου του συγγράμματος «Το Έργο του Γεωργίου Παπαδοπούλου 1967-1973: Λεπτομερής ανάλυσις σε όλους τους τομείς» του Μάνου Χατζηδάκη, Προέδρου του ΕΠΟΚ. Κατά την περίοδο 1967-1973, η Ελλάς κατέκτησε την διεθνή πρωτοπορία:

       «- Με τους υψηλότερους ρυθμούς αναπτύξεως στην ιστορία της, που την κατέληξαν 1η στην Ευρώπη και 2η μεταξύ των μεταξύ των μελών του Ο.Ο.Σ.Α. και την εισήγαγαν για πρώτη φορά στον κατάλογο των ανεπτυγμένων Χωρών «υψηλού εισοδήματος»! (1971).

       - Με εθνικό νόμισμα που κατακτούσε την 1η θέσι σε σταθερότητα διεθνώς.

       - Με 5πλασιασμό του συναλλαγματικού αποθέματος, που οδήγησε το Δ.Ν.Τ. να αναγνωρίση για πρώτη φορά την Ελλάδα ως αποδέκτη ειδικών τραβηκτικών δικαιωμάτων (S.D.R.), 16.000.000. δολλαρίων.

       - Με τον χαμηλότερο ετήσιο ρυθμό αυξήσεως Δημοσίου Χρέους της μεταπολεμικής περιόδου (21,32% του Α.Ε.Π.) και από τα μικρότερα παγκοσμίως εξωτερικά χρέη (5,6% του Α.Ε.Π).

       - Με δύο συνεχόμενες βραβεύσεις OSCAR Οικονομίας του οίκου Lombard και μάλιστα για «την καλλίτερη γενική (all-round) επίδοσι» της οικονομίας της! (1971 & 1972)

       (…)

       - Με κατάκτηση της 1ης θέσεως σε αύξησι βιομηχανικής παραγωγής (Ο.Ο.Σ.Α., Ιούλιος 1970 και έπειτα) (…)

       - Με την κατάκτηση της 1ης θέσεως από τον Ο.Ο.Σ.Α.: Σε ρυθμό αυξήσεως ηλεκτρικής ενεργείας (…), εμπορικής ναυτιλίας, (…) τηλεπικοινωνιών, (…), τουριστικής αναπτύξεως, (…) οικοδομικής δραστηριότητος, (…)

       - Με την 1η θέσι από τον Ο.Η.Ε. σε αύξησι κατοικιών σε σχέσι με τον πληθυσμό. Και την 2η θέσι κατά τον Ο.Ο.Σ.Α., σε περατωθείσες κατοικίες ανά 1000 κατοίκους!»

       Στον αναγνώστη που ενδεχομένως να διαβάζει πρώτη φορά για τα ανωτέρω επιτεύγματα (που δεν μπορούμε να τονίσουμε με επάρκεια το πόσο λίγα ανεφέρθησαν, εν σχέσει προς το σύνολο των επιτευγμάτων της περιόδου) θα δημιουργηθεί η λογική απορία: «Γιατί αυτή η περίοδος έχει καταπολεμηθεί τόσο πολύ;». Ο λόγος είναι ένας και είναι απλός: το μεταπολιτευτικό κατεστημένο, πλήρως χρεωκοπημένο από κάθε άποψη, δεν μπορεί να σταθεί σε συγκρίσεις με την περίοδο Παπαδοπούλου και θα κατέρρεε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα εάν η αλήθεια καθίστατο ευρέως γνωστή. Κατά συνέπεια, για να εξασφαλίσει την πολιτική του επιβίωση, επιδίδεται σε μία – επιτυχημένη, αλλά προπαγανδιστική και χαμηλής ποιότητος – εκστρατεία αποδομήσεως της περιόδου εκείνης. Και, φυσικά, ποτέ δεν επιτρέπει να ακούγεται ο αντίλογος.

       Ωστόσο, τα τελευταία έτη έχει αναζωογονηθεί το ενδιαφέρον για εκείνη την περίοδο, καθώς έχει πλέον αποκτηθεί μία ασφαλής ιστορική απόσταση και έχει αρχίσει να γράφεται η πραγματική ιστορία, δίχως κομματικές σκοπιμότητες και ιδεολογικές παρωπίδες…

       Κύριες πηγές: Μακαρέζου Νικολάου «Η Οικονομία της Ελλάδος 1967-1973», Παττακού Στυλιανού «Ημέραι και Έργα 1967-1973» και Χατζηδάκη Μάνου «Το Έργο του Γεωργίου Παπαδοπούλου 1967-1973: Λεπτομερής ανάλυσις σε όλους τους τομείς».