ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΑΓΓΕΛΗΣ: Ο ΠΡΩΤΟΣ Α/Ε.Δ. & ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Προέδρου Δ.Σ. τοῦ Ε.ΠΟ.Κ.
Γεννήθηκε στίς 12 Φεβρουαρίου 1912 στήν Στενή Δίρφυος Εὐβοίας. Τόν πατέρα του τόν ἔλεγαν Μιλτιάδη καί τήν μητέρα του Μαρία. Εἶχε 9 ἀδέλφια. Τά 5 ἀπεβίωσαν σέ πολύ μικρή ἡλικία. Τά ὑπόλοιπα 4 ἦσαν: Ὁ Κωνσταντῖνος, ἡ Στυλιανή, ὁ Ἰωάννης καί ὁ Σπυρίδων.
Εἰσῆλθε στήν Στρατιωτική Σχολή Εὐελπίδων χωρίς φροντιστήριο τό 1930, 2ος μεταξύ 887 ὑποψηφίων. Στίς 2 Αὐγούστου 1934 ἀποφοίτησε 7ος μεταξύ 78 Εὐέλπιδων καί ὀνομάσθηκε Ἀνθυπολοχαγός Πυροβολικοῦ (Ἐγκ. Διαταγή 243/34), μέ Ἀρ. Μητρώου 19386. Τοποθετήθηκε στό Α’ Σύνταγμα Πυροβολικοῦ. Ἀνέλαβε καθήκοντα Οὐλαμαγοῦ στήν Πυροβολαρχία τοῦ τότε Λοχαγοῦ Γεωργίου Κουρούκλη, ὅπου καί πολέμησε μέ τά κυβερνητικά στρατεύματα κατά τήν καταστολή τοῦ κινήματος τῆς 1ης Μαρτίου 1935.
Πολεμική Δράση (1940-1949)
Στίς 11 Αὐγούστου 1937 προήχθη σέ Ὑπολοχαγό (Ἐγκ. Διαταγή 267/37). Κατά τήν ἔκρηξη τοῦ Ἑλληνοϊταλικοῦ Πολέμου 1940-41, ὑπηρετούσε στήν ΥΙα Μ.Ο.Π. (Μοῖρα Ορειβατικοῦ Πυροβολικοῦ) μέ ἔδρα τήν Ροδόπολη Σερρῶν. Στίς 19 Δεκεμβρίου 1940 προήχθη σέ Λοχαγό (Ἐγκ. Διαταγή 423/40) καί ἀνέλαδε Διοικητής Πυροβολαρχίας τοῦ VI Συντάγματος Ὀρειβατικοῦ Πυροβολικοῦ πού διοικούσε ὁ Ταγματάρχης Παναγιώτης Βέλλιος. ἐνῶ κατά τήν σύμπτηξη «ἐξετέλεσε μετ’ ἀκριβείας ἐπαινετής» τά καθήκοντά του καί χαρακτηρίσθηκε ὡς «ψύχραιμος, γενναίος, πειθαρχικός καί ἐργατικός». Τιμήθηκε δέ μέ τό Μετάλλιο Ἐξαιρέτων Πράξεων (ΕΔΥΣ 428/44) καί τόν Πολεμικό Σταυρό Γ’ Τάξεως (ΕΔΥΕΘΑ 291/49).
Ἀμέσως μετά τήν Κατοχή ὀργανώθηκε στήν ὀργάνωση “ΙΕΡΑΡΧΙΑ” τοῦ Στρατηγοῦ Ἄλ. Παπάγου. Τήν ἄνοιξη τοῦ 1942 κατόρθωσε νά ἐπιβιβασθῆ σέ καΐκι ἀπό ἕναν λιμενίσκο τῶν Ν.Α. ἀκτῶν τῆς Εὐβοίας γιά τίς δυτικές ἀκτές τῆς Τουρκίας, μέ σκοπό νά φθάση στήν Μέση Ἀνατολή. Ὅμως συνελήφθη ἐν πλῷ ἀπό τούς Γερμανούς. Κατά τήν μεταφορά του πρός τήν Λάρισα, κατάφερε νά δραπετεύση. Ἐπιβιβάσθηκε σέ ἄλλο καίκι καί πέτυχε νά φθάση στό Τσεσμέ. Μετά ἀπό ἀπερίγραπτες διατυπώσεις καί σκόπιμα ἐμπόδια ἀπό τούς Τούρκους, κατάφερε νά φθάση στήν Αἴγυπτο.
Ἀπό τίς 9 Σεπτεμβρίου 1943 μέχρι 15 Ἰουνίου 1944 ὑπηρέτησε ὡς Διοικητής Πυροβολαρχίας στήν Ι Μοῖρα Ε.Α./Α.Π. (Ἀντιαεροπορικοῦ Πυροβολικοῦ) Μέσης Ανατολῆς. Καί ἀπό τίς 16 Ἰουνίου 1944 ἐντάχθηκε στόν Ἰερό Λόχο στόν ὁποίο παρέμεινε μέχρι 18 Ἰουλίου 1944. Ἀπό 1 Σεπτεμβρίου μέχρι 18 Ὀκτωβρίου 1944 φοίτησε στήν Σχολή Πυροβολικοῦ.
Στίς 23 Δεκεμβρίου 1946 προήχθη σέ Ταγματάρχη (Ἐγκ. Διαταγή 716/46) καί τιμήθηκε γιά τήν δράση του μέ τόν Ἀργυρό Σταυρό Β’ Τάξεως Γεωργίου Α’ (ΕΔΥΕΘΑ 167/46). Ἀπό τίς 5 Φεβρουαρίου 1948 μέχρι τίς 8 Ἰουλίου 1949 πολέμησε ὡς Διοικητής τῆς 104 Μ.Π.Π. (Μοῖρας Πεδινοῦ Πυροβολικοῦ) ὅπου καί μετεῖχε τῶν ἐπιχειρήσεων Θεσσαλίας, Γράμμου καί Βέρνου. Γιά τήν δράση του τιμήθηκε μέ τό Χρυσό Ἀριστεῖο Ἀνδρείας (ΕΔΥΕΘΑ 329/49), δύο Πολεμικούς Σταυρούς Γ’ Τάξεως (ΕΔΥΕΘΑ 331/49 & 384/49), τόν Χρυσό Σταυρό Β’ Τάξεως Γεωργίου Α’ μετά ξιφῶν (ΕΔΥΕΘΑ 197/48) καί τό Μετάλλιο Στρατιωτικῆς Ἀξίας Γ Τάξεως (ΕΔΥΕΘΑ 235/48).
Στρατιωτική Σταδιοδρομία (1950 – 1967)
Ἀπό 19 Σεπτεμβρίου μέχρι 25 Δεκεμβρίου 1949 φοίτησε στό Τμήμα Ὑποψηφίων Ἐκπαιδευτῶν τῆς Σχολῆς Πυροβολικοῦ κατά τήν ὁποία διακρίθηκε καί ἔλαβε τήν κρίση: «Εὐφυής καί θετικός μέ πνεύμα λίαν εὐρύ. Εἶναι ἄριστα κατηρτισμένος καί ἔχει αὐτοπεποίθησιν. Συμπαθής εἰς τούς συμμαθητάς του. Δύναται νά χρησιμοποιηθῆ ὡς εκπαιδευτής οἱουδήποτε τμῆματος».
Στίς 6 Μαρτίου 1950 προήχθη στόν βαθμό τοῦ Ἀντισυνταγματάρχου (Ἐγκ. Διαταγή 142/50). Ἀπό 21 Ἰανουαρίου ἔως 31 Μαρτίου 1951 φοίτησε καί στήν Σχολή Πεζικοῦ στό Τμήμα Διοικητῶν Ταγμάτων, ὅπου ἀποφοίτησε 1ος μεταξύ 57 μαθητών. Παράλληλα, ἔμαθε καλά τήν ἀγγλική καί γαλλική γλῶσσα.
Κατόπιν, τήν περίοδο 1951 - 1952 ἀνέλαβε Διευθυντής Σπουδῶν τῆς Σχολῆς Πυροβολικοῦ, ὅπου καί γνωρίσθηκε μέ τόν Γεώργιο Παπαδόπουλο πού ἦταν Ἀρχιεκπαιδευτής. Παράλληλα τιμήθηκε μέ τόν Χρυσό Σταυρό Τάξεως Β μετά ξιφῶν (ΕΔΥΕΘΑ 10/51) καί τά Ἀναμνηστικά Μετάλλια Πολέμου 1940-41 καί 1941-45 (ΕΔΥΕΘΑ 429/51).
Τήν περίοδο 1952 - 53 φοίτησε στήν 8η Σειρά τῆς Ἀνωτέρας Σχολῆς Πολέμου (Α.Σ.Π.), ἀπό τήν ὁποία ἀποφοίτησε μέ βαθμό 17,50. Στίς Γενικές Κρίσεις του σημειώθηκε: «Παρηκολούθησε μετ' ἐξαιρετικού ζήλου καί ἐνδιαφέροντος. Ἐργατικότατος. Ὀξυτάτης ἀντιλήψεως καί ὁρθοτάτης κρίσεως. Ἐρευνητικός. Ταχύς εἰς τάς ἀποφάσεις του, λίαν σταθερός, μεθοδικός. Έχει ὅλα τά στοιχεία νά ἀποδώση πολύ καλόν ἔργον καί ὡς Ἐπιτελής Μ.Μ. (Μεγάλων Μονάδων) καί ὡς Διοικητής Μονάδος». Ο δέ Δ/ντής τῆς Α.Σ.Π. τότε Ταξίαρχος Ἀθ. Φροντιστῆς συμπλήρωσε: «Συμφωνῶ. Συνδυάζει καθαρό μυαλό καί μελετηρότητα. Σεμνός. Εὐρυτάτης ἐξελίξεως».
Ἀπό 11 έως 30 Ἰανουαρίου 1954 παρακολούθησε ἐπιτυχῶς τό Τμήμα Ἀμερικανικῶν Μεθόδων τῆς Σχολῆς Πυροβολικοῦ. Καί τήν περίοδο 1954 - 1956 διετέλεσε Καθηγητής καί κατόπιν Διευθυντής Σπουδῶν στήν Α.Σ.Π. Ἀκολούθως τήν περίοδο 1956 - 1958 μετετέθη ὡς ἐπιτελής στό Στρατηγεῖο τοῦ ΝΑΤΟ στήν Σμύρνη. Ἐκεῖ διακρίθηκε μεταξύ τῶν συμμαχικῶν κύκλων καί προτάθηκε γιά τόν Ταξιάρχη Τάγματος Διακεκριμένων Υπηρεσιῶν πρός τήν Γερμανικήν Δημοκρατίαν (170/56).
Στίς 21 Μαίου 1958 ἔγινε Συνταγματάρχης (Ἐγκ. Διαταγή 61/58). καί ἀνέλαβε Ἐπιτελάρχης τῆς IX Μεραρχίας. Γιά τήν ὑπηρεσία του ἐκείνη προτάθηκε ἀπό τόν Διοικητή, Ὑποστράτηγο Ἡλία Ἀναστόπουλο νά τοῦ ἀπονεμηθῆ τό Μετάλλιο Στρατιωτικής Ἀξίας Β΄Τάξεως, μέ αἱτιολογία τήν «ἀνωτέραν ἀντίληψιν καθήκοντος, ἱκανότητα καί μεθοδικότητα». (8-12-58).
Τήν περίοδο 1959 - 1960 φοίτησε μέ ἀπόλυτη ἐπιτυχία στήν Σχολή Ἐθνικῆς Ἀμύνης (Σ.ΕΘ.Α.) στήν ὁποία γιά ἀκόμη μία φορά διακρίθηκε μέ ὑψηλή βαθμολογία ἐνῶ κρίθηκε ὡς Ἀξιωματικός «Προσωπικότητος καί κύρους υψηλοῦ βαθμοῦ», ἀπό τόν Διοικητή της, Ἀντιστράτηγο Νικ. Παπαρρόδου.
Τήν περίοδο 1960 - 1962 ὑπηρέτησε ὡς Διοικητής Πυροβολικοῦ τῆς VIII Μεραρχίας ἀπό τόν Διοικητή τῆς ὁποίας (Ὑποστράτηγο Μπούρα Κων/νο), ἔλαβε ἔπαινο διότι «ἐπέδειξεν ἐξαίρετον ἱκανότητα εἰς τήν ὁργάνωσιν καί ἐκπαίδευσιν τῶν Μονάδων Πυρ/κοῦ, εἰς τρόπον ὥστε ἡ μαχητική ἀξία τοῦτων νά ἀνέλθη εἰς ἐπαινετόν ἐπίπεδον». Γιά τήν ἐκεῖ δράση του τιμήθηκε μέ τόν Σταυρό τῶν Ἀνωτέρων Ταξιαρχῶν τοῦ Βασιλικοῦ Τάγματος τοῦ Γεωργίου Α’ (ΕΔΥΕΘΑ 21/61).
Τήν 1η Ιουνίου 1962 προήχθη σέ Ταξίαρχο ἀλλά ἡ προαγωγή του λογίσθηκε ἀπό 21 Μαΐου 1960 (Ἐγκ. Διαταγή 196/63). Διετέλεσε διαδοχικά Ὑπασπιστής τοῦ Βασιλέως Παύλου Α’, κατόπιν ὑπηρέτησε ὡς Διευθυντής τοῦ 2ου Ε.Γ./Γ.Ε.Σ. καί ἀκολούθως Ἐπιτελάρχης τῆς ΑΣΔΕΝ.
Στίς 20 Ἀπριλίου 1965 προήχθη σέ Ὑποστράτηγο ἀλλά ἡ προαγωγή του λογίσθηκε ἀπό 23 Ἰουνίου 1963 (Ἐγκ. Διαταγή 66/65) καί ἀνέλαβε ἀρχικά Ὑποδιοικητής καί κατόπιν Διοικητής τῆς V Μεραρχίας. Γιά τήν προσφορά του διατάχθηκε η μετατροπή τοῦ Μεταλλίου Στρατιωτικής Ἀξίας σέ Α’ Τάξεως (ΕΔΥΕΘΑ 46/65) καί παράλληλα τοῦ ἀπονεμήθηκε ὁ Σταυρός τῶν Ἀνωτέρων Ταξιαρχῶν τοῦ Βασιλικοῦ Τάγματος τοῦ Φοίνικος (ΕΔΥΕΘΑ 62/65)
Στίς 2 Ἰανουαρίου 1967 προήχθη σέ Ἀντιστράτηγο (Ἐγκ. Διαταγή 1/67). Καί ἀμέσως ἐπελέγη γιά Ὑπαρχηγός Γ.Ε.ΕΘ.Α.
“Ἐάν μετεῖχα στήν 21η Ἀπριλίου θά ἤμουν ἀρχηγός της”
Τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1967, ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος τοῦ προσέφερε τήν ἀρχηγία τοῦ ἐπαναστατικοῦ ἐγχειρήματος καί τήν πρωθυπουργία. Αὐτός ὅμως τήν ἀρνήθηκε. Ὁ ἴδιος διηγήθηκε στίς 19 Αὐγούστου 1975 κατά τήν δίκη:
«…Ἐάν μετεῖχον τήν 21ην Ἀπριλίου τοῦ 1967 εἰς τήν Ἐπανάστασιν, θά ἤμουν ἀρχηγός της καί κατά τήν ὥραν τῶν μεγάλων ἀπόφασεων καί τῶν μεγάλων εὐθυνῶν!…
Ἐγώ ἐπίστευα εἰς τήν ἀνάγκην τῆς Ἐπαναστάσεως, ὅπως ἐπίστευεν τό σύνολον σχεδόν τῶν Ἀξιωματικῶν καί ἡ συντριπτική πλειοψηφία τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ! Ἐν’ ὄψει τοῦ ἐμφυλίου σπαραγμοῦ πρός τόν ὁποῖον ἡ ἀγριότης τῶν παθῶν καί ἡ πολιτική καί ἠθική ἀναρχία ὠδήγουν τήν Χώραν μας -διά νά χρησιμοποιήσω τήν ἔκφρασιν τοῦ κ. Καραμανλή- ἐπίστευα ὅτι δέν ὑπήρχεν ἄλλη θεραπεία. Ἐπίστευα ὅμως ὅτι ἡ Ἐπανάστασις ἔπρεπε νά γίνη διά τῆς στρατιωτικῆς ἡγεσίας. Ὅπως ὅμως ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς στρατιωτικῆς πείρας, οἱ Στρατηγοί δέν ἐπαναστατοῦν! Τό 1843 ὁ Συνταγματάρχης Καλλέργης ἦτο ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἐκήρυξεν τήν Ἐπανάστασιν. Τό 1909 ἦσαν Ὑπολοχαγοί καί Λοχαγοί. Καί τό 1922 Συνταγματάρχαι.
Ἐάν ὅμως δέν μετέσχον τήν ἡμέραν ἐκείνην εἰς τήν Ἐπανάστασιν τῆς 21ης Ἀπριλίου 1967, ἀπό τῆς ἑπομένης καί μέχρι τῆς 25ης Νοεμβρίου 1973, τήν ὑπεστήριξα δι’ ὅλων τῶν δυνάμεών μου καί πιστεύω ὅτι εἰς τόν τομέα πού εἶχα τήν εὐθύνην, προσέφερα θετικόν ἔργον. Δι’ αὐτό ἔχω ἤρεμον τήν συνείδησίν μου».
Στίς 22 Ἀπριλίου 1967, ἀνέλαβε Ἀρχηγός Γ.Ε.Σ. καί ἀπό 14 Δεκεμβρίου 1967 μέχρι 18 Δεκεμβρίου 1968 ἀνέλαβε ταυτόχρονα καί Ἀρχηγός ΓΕΕΘΑ.
Ἀρχηγός Ἐνόπλων Δυνάμεων (1968-1973)
Στις 19 Δεκεμβρίου 1968 ἔγινε ὁ πρῶτος Ἀρχηγός Ἐνόπλων Δυνάμεων (Α/ΕΔ). Στίς 2 Μαρτίου 1970 προήχθη σέ Στρατηγό 4 ἀστέρων (Ἐγκ. Διαταγή 37/70) ὅπως προέβλεπε ἡ θέση του.
Επί Αρχηγίας του ἀπεφασίσθη ἡ κατάρτηση 5ετοῦς Προγράμματος Ἐξοπλισμῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων 1968 - 1972 πού προέβλεπε γιά πρώτη φορά τήν διάθεση τοῦ τεραστίου ποσοῦ τῶν 3.000.000.000 δολλαρίων γιά ἀγορά πολεμικοῦ ὑλικοῦ ἐντός 6ετίας (1968 - 1973), ἐνῶ τήν προηγούμενη 20ετία (1947-1967) δέν εἶχε διατεθῆ οὔτε μία δραχμή. Και παράλληλο υπερτετραπλασιασμό τῶν δαπανῶν γιά τήν Ἐθνική Ἄμυνα γενικώτερα, οἱ ὁποῖες ἔφθασαν τά 130.900.000.000 δρχ.
Ὁ -πρωτοφανής στά χρονικά- ἐξοπλισμός τῶν Ε.Δ. ἐξ ἐθνικῶν πόρων τήν περίοδο 1967-1973, ὑπῆρξε ὁ μεγαλύτερος πού ἔγινε στήν νεωτέρα Ἱστορία μας. Ἀποτέλεσμά του: α) Ἡ ἀριθμητική ἀνατροπή τοῦ συσχετισμοῦ δυνάμεων μέ τήν Τουρκία ἀπό 4 πρός 10, σέ 7 πρός 10! β) Ἡ ἐπίτευξη ἰσορροπίας χερσαίων δυνάμεων! γ) Ἡ πλήρης ποιοτική ἀεροναυτική ὑπεροπλία τῆς Ἑλλάδος σέ Αἰγαῖο καί Κύπρο! δ) Ἡ αὐτόνομη γεωστρατηγική κάλυψη τοῦ ἐνιαίου Ἑλλαδοκυπριακοῦ χώρου! Παπαδόπουλος & Ἀγγελῆς φρόντισαν γιά τήν κυριαρχία τῆς Ἑλλάδος σέ ὅλα τά μέτωπα:
Ἕβρος: Τό 1967 ἡ Ἑλλάς διέθετε μόνο 3 Ἐπιλαρχίες Μέσων Ἁρμάτων ἔναντι 10 τουρκικῶν! Τό 1973 διέθετε πλέον 9 Ἐπιλαρχίες Μέσων Ἁρμάτων (μέ δυνατότητα ἐνισχύσεως μέ ἀκόμη 4 ἀπό τήν Κεντρική Μακεδονία) ἔναντι 14 τουρκικῶν. Διέθετε ἐπιπλέον τό συγκριτικό πλεονέκτημα τῶν συγχρόνων ἁρμάτων ΑΜΧ - 30, ἔναντι τῶν πεπαλαιωμένων τουρκικῶν.
Βόρεια Σύνορα: Τό 1967 ἦσαν ἐκτεθειμένα σέ ἐπίθεση τῆς Βουλγαρίας καί κίνδυνο παράλληλης ἐπιθέσεως ἀπό τό ἀριστερό μέτωπο τοῦ Ἕβρου, σέ περίπτωση συρράξεως μέ τήν Τουρκία. Τό 1973 ἡ πλήρης ἀνακατασκευή τῶν Ὀχυρῶν Μακεδονίας - Θράκης ἐκμηδένισε τόν κίνδυνο πλευροκοπήσεως τῶν δυνάμεῶν μας.
Αἰγαῖο: Τό 1967 ἡ Ἑλλάς δέν διέθετε καμμία ἀεροναυτική ἰσορροπία ἔναντι τῶν Τούρκων. Τό 1973 καί ἔπειτα, διέθετε συντριπτική ποιοτική ἀεροναυτική ὑπεροπλία ἔναντι τῶν Τούρκων: Τά Ὑποβρύχια τύπου 209 καί οἱ Πυραυλάκατοι ἐξασφάλιζαν ὑπεροχή στήν θάλασσα. Καί τά F4E Phantoms II διασφάλιζαν τήν κυριαρχία στόν ἀέρα. Ἡ Ἑλλάς εἶχε τήν δυνατότητα πλήρους κυριαρχίας σέ ἀέρα καί θάλασσα ἐντός 48 ἤ 72 ὡρῶν!... Τό 1967 οἱ νῆσοι τοῦ Ἀνατολικοῦ Αἰγαίου διέθεταν μερικά τμήματα Χωροφυλακῆς καί ΤΕΑ μέ ὑποτυπώδη ὁπλισμό. Τό 1973 πλέον, διέθεταν Τακτικά Συγκροτήματα μέ Ἅρματα Μάχης, Πυροβολικό καί Ἀντιαρματικά μέσα, καθώς καί Ἐπάκτιες Ὀχυρώσεις μέ ὁπλισμένο σκυρόδεμα!...
Κύπρος: Τό 1967 ἡ Ἑλλάς δέν διέθετε δυνατότητα ἀποστολῆς ἀεροναυτικῶν δυνάμεων. Ἀρχικά διέθετε μόνο τήν δυνατότητα ἀποστολῆς ἑνός Συντάγματος ΠΖ καί 100 ἀλεξιπτωτιστῶν (σχέδιο “Πυρσός”) καί κατόπιν ἀπέστειλε τήν ΕΛΔΥΚ/Μ, χωρίς ἀεροναυτική κάλυψη. Καί τά δύο ἦσαν σχέδια οὐτοπικά. Παπαδόπουλος & Ἀγγελῆς ἦταν οι μόνοι πού κατανόησαν ὅτι τό “κλειδί” γιά τήν ἄμυνα τῆς Κύπρου ἦταν ἡ ἀεροναυτική κυριαρχία ἐπί τῆς νήσου. Τό Σ.Α.Κ. “Ἀφροδίτη 1973” προέβλεπε γιά πρώτη φορά τήν ἀποστολή ἀεροναυτικῶν δυνάμεων στήν Κύπρο: Ἕνα Ὑποβρύχιο τύπου 209 καί δύο Πυραυλάκατοι θά ἔπλητταν ἀπό θαλάσσης τόν τουρκικό ἀποβατικό στόλο. Μία μοῖρα F4E Phantom ἐφορμοῦσα ἀπό τήν Κρήτη, θά τόν ἔπληττε ἀπό ἀέρος. Συνεπῶς, τουρκική ἀποβατική ἐνέργεια θά ἦταν ἐκ προοιμίου καταδικασμένη, πρίν κάν προσεγγίσει τίς ἀκτές τῆς Κύπρου! Παράλληλα ἡ Ε.Φ. θά ἐξουδετέρωνε ὅλους τούς τουρκικούς “θύλακες” τῆς νήσου. Καί ἡ ΕΛΔΥΚ θά διετηρεῖτο ὡς ἐφεδρεία μέ ἀποστολή ἐπίθεσι γιά ἐξάλειψη “προγεφυρώματος” στήν ἀπίθανη περίπτωση πού οἱ Τοῦρκοι ἔφταναν στήν ἀκτή!
Στίς 9 Ἰανουαρίου 1973 προδρεύοντας τοῦ Α.Σ.Ε.Α., ὁ Δ/ντής Γ΄ Κλάδου ΑΕΔ Ὑποναύαρχος Π. Κονιάλης προέβη στόν ἀπολογισμό τοῦ πρώτου καί στήν ἔκθεση δευτέρου 5ετοῦς Προγράμματος 1973 - 1977 πού προέβλεπε διπλασιασμό, φθάνοντας τά 9.000.000.000 δρχ.!. Ἐνῶ ἀπεφασίσθη καί ἡ σύνταξη τρίτου 5ετοῦς Προγράμματος. Μάλιστα στίς 15 Ἰανουαρίου 1973, ἡ Ἑλλάς παραιτήθηκε ἀπό τήν δωρεάν ἀμερικανική βοήθεια! Οἱ ἐξοπλισμοί ἐξ ἐθνικῶν πόρων εἶχαν ὁδηγήσει στήν πλήρη ἀπεξάρτηση.
Ὁ Στρατηγός Ἀγγελῆς ἔχαιρε τεραστίας ἐκτιμησεως καί σεβασμοῦ στούς κύκλους τοῦ ΝΑΤΟ. Ἐθεωρεῖτο μία “military genius” («στρατιωτική ἰδιοφυΐα»). Τόν ἀποκαλοῦσαν δέ: “General of Generals” (Ὁ Στρατηγός τῶν Στρατηγῶν). Στίς 27 Μαρτίου 1971, προσκλήθηκε ἐπί 6ήμερο στίς ΗΠΑ ἀπό τόν Ἀρχηγό τοῦ Μικτοῦ Ἐπιτελείου τοῦ ΝΑΤΟ, Ναύαρχο Μάουρερ. Ὅταν ἐπεσκέφθη τήν Ἀκαδημία τοῦ West Point ἡ Ἀμερικανική Σημαῖα ὑπεκλήθη μπροστά του. Στίς 29 Μαρτίου 1971, ἐπεσκέφθη τό Πεντάγωνο, καί στίς 5 Ἀπριλίου τόν τίμησαν μέ τό Ἀνώτατο Παράσημο τῆς Συμμαχίας: The Legion of Merit (Degree of Commander U.S.A). Ἦταν ἡ πρώτη φορά πού ἐδίδετο αὐτό τό παράσημο σέ Ἕλληνα Στρατηγό. Στίς 30 Νοεμβρίου 1972 τιμήθηκε καί ἀπό τόν Ἀρχηγό τοῦ Ἰσπανικοῦ Κράτους στρατηγό Φρανκο μέ τόν Μεγαλόσταυρο τοῦ Τάγματος Στρατιωτικής Ἀξίας Μετά Λευκοῦ Διακριτικοῦ. Χαρακτηριστικά, ὁ δημοσιογράφος Βαγγέλης Παπαδόπουλος ἔγραφε: «Ὁ Στρατηγός Ἀγγελῆς ἀποδεικνύεται ἡ πιό ἰσχυρή φυσιογνωμία καί διακρίνεται διεθνῶς. Ἀπό τίς Ἡμερησίες Διαταγές του, ὁ νεοέλληνας διακρίνει μία ὁλοκληρωμένη προσωπικότητα μέ βαθειά μόρφωση. Οἱ Ἔνοπλες Δυνάμεις τῆς Ἑλλάδος ἐπιβραβεύονται σέ διεθνεῖς ἀσκήσεις καί προβάλλονται σάν ὑπόδειγμα».[1]
Α’ Ἀντιπρόεδρος τῆς Δημοκρατίας
Τήν 1η Ἰουνίου 1973 ὁ Γ. Παπαδόπουλος προχώρησε σέ μία Μεταπολίτευση μέ Χρονοδιάγραμμα βραχείας διαρκείας μέχρι τοῦ τέλους τοῦ 1974 τό ὁποῖο προέβλεπε: Νέο Πολίτευμα ἐντός ἑνός μηνός. Δημοψήφισμα ἐντός δύο μηνῶν. Ἐκλογές ἐντός τοῦ 1974.
Ἡ Μεταπολίτευση τῆς 1ης Ἰουνίου 1973 δημιούργησε μία νέα πολιτειακή ὀργάνωση πού ἦλθε νά ὁλοκληρώση τό Σύνταγμα τοῦ 1968. Σέ αὐτήν:
1) Ἡ ἐκλογή τοῦ Προέδρου γινόταν ἀπ’ εὐθείας ἀπό τόν λαό «δι’ ἀμέσου, καθολικῆς καί μυστικῆς ψηφοφορίας». 2) Ὁ Πρόεδρος εἶχε 7ετή θητεία ὥστε νά εἶναι "μεγαλυτέρας διαρκείας ἀπό μίαν βουλευτικήν περίοδον" χωρίς ὅμως τό δικαίωμα ἐπανεκλογῆς ὥστε κατά τήν διάρκεια τῆς θητείας του νά μήν "δημοκοπῆ” διά νά ἐπιτύχη τήν ἐκλογήν του καί διά δευτέραν θητείαν». 3) Ἄσκούσε ἄμεση ἐξουσία στούς τομεῖς Ἐθνικῆς Ἀμύνης, Ἐξωτερικῆς Πολιτικῆς καί Δημοσίας Τάξεως. Παράλληλα καθιέρωνε τό δικαίωμα τοῦ Προέδρου ἀρνησικυρίας ἐπί τῶν νόμων καί τόν θεσμό τοῦ Δημοψηφίσματος γιά σημαντικά ἐθνικά ζητήματα. 4) Καθιέρωνε ἐπίσης θεσμό Ἀντιπροέδρου τῆς Δημοκρατίας. 5) Θεσμοθετούσε τόν διορισμό 20 ἀριστίνδην βουλευτῶν ἀπό τόν Π.τ.Δ. «ἐκ προσώπων διακριθέντων εἰς τόν πολιτικόν, κοινωνικόν, οἰκονομικόν καί ἐπιστημονικόν βίον» πού θά προσετίθεντο στούς 180 αἱρετούς, ὡς βουλευτικής ομάδος «…μή ἐκλεγομένης ἀπό τόν κομματισμόν, ἀπηλλαγμένης ἀπό τήν νοοτροπίαν τῆς διεκδικήσεως τῆς ψήφου διά τήν ἑπομένην ἐκλογήν".
Ἡ διενέργεια τοῦ Δημοψηφίσματος ὁρίσθηκε γιά τήν Κυριακή 29 Ἰουλίου 1973. Μέ τό Δημοψήφισμα τό ἐκλογικό σῶμα ἐκαλεῖτο νά πῆ “ΝΑΙ” ἤ “ΟΧΙ” στήν ἐγκριση τοῦ νέου πολιτεύματος και παράλληλα την ἐκλογή ὡς Προέδρου τῆς Δημοκρατίας τοῦ Γεώργιου Παπαδόπουλου καί ὡς Ἀντιπρόεδρου τοῦ Ὀδυσσέως Ἀγγελῆ. Τό ΝΑΙ ἀνῆλθε στό 66,27%.
Κατόπιν τῆς ἐκλογῆς του, στίς 16 Αὐγούστου 1973 ὁ Στρατηγός Ἀγγελῆς ἀποστρατεύθηκε. Καί τήν Κυριακή 19 Αὐγούστου 1973 ὁρκίσθηκε Α’ Ἀντιπρόεδρος τῆς Δημοκρατίας -μέ Πρόεδρο τόν Γ. Παπαδόπουλο- θέση στήν ὁποῖα παρέμεινε μέχρι τήν 24η Νοεμβρίου 1973.
Τήν ἑπομένη τῆς ὁρκωμοσίας τους, Πρόεδρος καί Ἀντιπρόεδρος τῆς Δημοκρατίας προχώρησαν ἄμεσα: Στήν ἄρση τοῦ Στρατιωτικοῦ Νόμου καί ἀπό τήν Ἀθήνα (Π.Δ. 167/73). Σέ εὐρύτατη Γενική Ἀμνηστεία (Π.Δ. 168/73). Σέ Χάρη στόν Ἀλ. Παναγούλη. Καί στίς 14 Σεπτεμβρίου 1973 συγκροτήθηκε τό Συνταγματικό Δικαστήριο.
Στίς 8 Ὀκτωβρίου 1973, ὁρκίσθηκε ἐνώπιον τοῦ Προέδρου και Ἀντιπροέδρου τῆς Δημοκρατίας ἡ Κυβέρνηση Σπ. Μαρκεζίνη με ἀποστολή της τήν διεξαγωγή τῶν πρώτων ἐκλογῶν. Ὁ τότε Πρωθυπουργός Σπυρίδων Μαρκεζίνης θά ἔγραφε ἀργότερα γιά τόν Ἀγγελῆ: «Διατηρῶ ἐκ τῆς προσωπικῆς μου συνεργασίας λαμπράν ἀνάμνησιν τῆς γενικῆς μορφώσεως, καταρτίσεως, ἀκεραιότητος καί λιτότητος τοῦ Στρατηγοῦ».[2]
Ἡμερομηνία τῶν ἐκλογῶν εἶχε ἐπιλεγεί ἡ Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 1974. Δυστυχῶς ὅμως, ἡ ἀνταρσία τοῦ Δημ. Ἰωαννίδη στίς 25 Νοεμβρίου 1973 ἀνέτρεψε αὐτήν τήν ἐξέλιξη μέ τά γνωστά αποτελέσματα...
Ἡ αὐτοθυσία τοῦ Στρατηγοῦ
Ὁ Στρατηγός Ὀδυσσεύς Ἀγγελής εἶχε “καταδικασθή” στήν παράνομη δίκη τῆς 21ης Ἀπριλίου σέ 20ετή κάθειρξη. Σύμφωνα μέ τόν Ποινικό Κώδικα (ἄρθρο 105 πάρ. 5), εἶχε τό δικαίωμα νά ἀποφυλακισθῆ μέ τήν συμπλήρωση τοῦ ἠμίσεως τῆς ποινῆς του, ἐφ’ ὅσον εἶχε συμπληρώσει τό 70ο ἔτος τῆς ἡλικίας του. Τό 1985, ὁ Στρατηγός ἦταν ἤδη 73 ἐτῶν καί εἶχε συμπληρώσει τό ἥμισύ της εἱρκτῆς (10ετία). Ἐντούτοις, ἀρνήθηκε νά ὑπογράψη τήν τυπική αἴτηση πού ζητοῦσαν οἱ δεσμοφύλακές του γιά νά κινηθῆ ἡ διαδικασία ἀποφυλακίσεώς του. Τόν λόγο, τόν ἐξηγοῦσε στόν Στυλιανό Παττακό, στόν ὁποῖο εἶπε χαρακτηριστικά: «Ἐδῶ εἴμεθα ἐν ἐνεργείᾳ μαχηταί τῆς ἐλευθερίας. Δέν ἀναγνωρίζομεν τήν κατηγορίαν διά τήν ὁποίαν μας κατεδίκασαν. Περιφρονοῦμεν αὐτούς πού μᾶς κατηγοροῦν καί δέν καταδεχόμεθα οὔτε νά τούς πτύσωμεν».[3]
Ὅμως καί πρίν ἀπό τό 1985, τό Πλημμελειοδικεῖο Πειραιῶς εἶχε διατάξει τρεῖς φορές τήν αὐτεπάγγελτη διακοπῆ τῆς ποινῆς του, λόγω σοβαρῆς παθήσεως τῶν ὀφθαλμῶν του καί ἐλαττωματικῆς κυκλοφορίας τοῦ ἄνω ἀριστεροῦ μέρους τοῦ σώματος (σχετικῆς παραλύσεως). Ὁ Στρατηγός τίς ἀπέρριψε καί τίς τρεῖς! Χαρακτηριστική ὑπῆρξε ἡ δήλωση του τήν τρίτη φορά, πρός τό Τριμελές Πλημμελειοδικεῖο Πειραιῶς:
«Κύριε Πρόεδρε,
Εἶναι ἡ τρίτη φορά εἰς τό διάστημα τῶν τελευταίων 18 μηνῶν, πού προσάγομαι εἰς μία δίκην, ἡ ὁποία ἐνῶ ὑποτίθεται ὅτι ἀποβλέπει εἰς τό καλόν μου, γίνεται παρά τήν θέλησίν μου, δεδομένου ὅτι ἡ διαδικασία διά τήν προσωρινήν διακοπήν τῆς ποινῆς πρός ἀποτροπήν ἀνηκέστου βλάβης τῆς ὑγείας μου, ἐκινήθη αὐτεπαγγέλτως, κατόπιν αἰτήσεως τοῦ κ. Εἰσαγγελέως. Εἰς τά δυό προηγουμένας δίκας ἐξήγησα τούς λόγους διά τούς ὁποίους δέν ἀποδέχομαι τό μέτρον αὐτό. Διότι τό μέτρον αὐτό -του νά διακόπτεται δηλαδή, προσωρινῶς καί δι’ ὠρισμένον χρόνον, ἡ ἔκτισις τῆς ποινῆς ὅταν ὑπάρχει κίνδυνος νά πάθη ἡ ὑγεία βλάβην ἀνίατον- εἶναι ἐν μέτρον εὐσπλαχνίας καί οἴκτου, προβλεπόμενον διά τούς καταδίκους ἐγκληματίας.
Ἐγώ ὅμως, ὄχι μόνον δέν διέπραξα κανέν ἔγκλημα, ἀλλ’ ἀπεναντίας εἶμαι θύμα ἀδικίας καί παρανομίας διαπραχθείσης εἰς βάρος μου -καί φυσικά καί τῶν ἄλλων συνεγκλείστων συναδέλφων μου τῆς ἰδῖας κατηγορίας- βάσει ἑνός ψηφίσματος, τό ὁποῖον κατά γενικήν ὁμολογίαν, παρεβίασε τᾶς πλέον στοιχειώδεις ἀρχάς τῆς δικαιοσύνης.
Ὑπό τᾶς συνθήκας αὐτᾶς, θεωρῶ ἀναξιοπρεπές, ὄχι μόνον νά ζητήσω οἶκτον, ἀλλά καί νά τόν ἀποδεχθῶ προσφερόμενον! Διότι μία τοιαύτη ἐνέργειά μου, θά ἐσήμαινεν ὅτι ἀναγνωρίζω ὡς νόμιμον τόν ἐγκλεισμόν μου εἰς τᾶς φυλακάς καί ἐπί πλεόν, μέ τήν ἀποδοχήν τοῦ οἴκτου, ἀναγνωρίζω καί κάποιον στοιχεῖον γενναιοψυχίας εἰς τούς παρανομήσαντας εἰς βάρος μου, πράγμα τό ὁποῖον δέν προτίθεμαι κά κάνω!
Ἡ ὑγεία βεβαίως, εἶναι ἀγαθόν πολυτιμότατον. Ὑπάρχουν ὅμως ὠρισμένα ἀγαθά τά ὁποῖα εἶναι πολυτιμώτερα ἀπό τήν ὑγείας, ἀκόμη δέ καί ἀπό τήν ζωήν. Καί ἕνα τέτοιο ἀγαθόν εἶναι ἡ ἀξιοπρέπεια! Γιά τούς λόγους αὐτούς, κύριε Πρόεδρε καί κύριοι δικασταί, ζητῶ τήν ἀπόρριψιν τῆς αὐτεπαγγέλτως καί παρά τήν θέλησίν μου, ὑποβληθείσης αἰτήσεως. Νομίζω ὅτι μπορῶ νά ζητήσω νά μοῦ ἀναγνωρισθῆ τό στοιχειῶδες δικαίωμα νά κρίνω ἐγώ τί εἶναι ἠθικῶς καλόν δι’ ἐμέ».
Τό κείμενο τοῦ Ὄδ. Ἀγγελή εἶναι τόσο συγκλονιστικό πού δέν ἐπιδέχεται σχολίων καί ἑρμηνείας. Προχώρησε μάλιστα καί στήν ἱστορική ἐξαγγελία του: «Ἀπό τόν Κορυδαλλόν θά ἐξέλθω νεκρός ἤ κρατῶν τήν θύραν διά νά ἐξέλθη καί ὁ τελευταῖος τῶν ἐγκλείστων συναδέλφων μου»! Καί τήν ἐξαγγελία αὐτήν ἐπρόκειτο νά τήν τηρήση…
Στίς 22 Μαρτίου 1987, ὁ πρώην Ἀντιπρόεδρος τῆς Δημοκρατίας καί Ἀρχηγός Ἐνόπλων Δυνάμεων, Στρατηγός Ὀδυσσεύς Ἀγγελῆς βρέθηκε νεκρός. Εἶχε αὐτοαπαγχονισθῆ μέ τό καλώδιο τῆς ἠλεκτρικῆς θερμάστρας στήν ἰσόπεδη τουαλέττα τοῦ κελλιοῦ 48 τοῦ Κορυδαλλοῦ! Ὁ Γ. Παπαδόπουλος παρέδωσε στόν Διευθυντή τῶν Φυλακῶν Ν. Παπαδογούλα ἕναν κλειστό ταχυδρομικό φάκελλο πού ἀπ’ ἕξω ἕγραφε μέ τόν γραφικό χαρακτῆρα τοῦ Ἀγγελῆ: «Ἡ διαθήκη μου διά τήν ἀνηψιάν μου Ἐλένην Ἀγγελῆ». Τῆς ἄφηνε τό μόνο περιουσιακό του στοιχεῖο: Ἔνα μικρό “δυάρι” διαμέρισμα πολυκατοικίας, στήν ὁδό Φαίδρου 2 στό Παγκράτι…Τήν αἰτία τῆς ἐθελοθυσίας του, τήν εἶχε σχεδόν ἐξομολογηθῆ στόν Στ. Παττακό: «Τά σχέδιά του περιεστρέφοντο συνεχῶς γύρω ἀπό τήν ἀτομικήν αὐτοθυσίαν, πιστεύων ὅτι τοῦτο θά συνεκλόνιζε τούς κυβερνώντας καί θά τούς ἠνάγκαζε νά προβοῦν εἰς τήν ἀποφυλάκισίν μας».[4]
Τό βράδυ τοῦ θανάτου τοῦ Στρατηγοῦ, ἡ ΕΠΕΝ ὀργάνωσε πορεία στήν οἰκία τοῦ τότε πρωθυπουργοῦ. Ἡ κηδεία ἔγινε στήν Στενή Εὐβοίας καί μία ἑβδομάδα μετά ἔτελεσθη Μνημόσυνο στήν Μητρόπολη. Πορεία 10.000 ἀτόμων κατέκλυσε τήν Πλατεία Συντάγματος μέ κατάθεση στεφάνου στόν Ἄγνωστο Στρατιώτη καί Ψήφισμα διαμαρτυρίας στήν Βουλή!
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] «Τό Πορτραῖτο ἑνός Ἡγέτη ἡ 5 Χρόνια Ἐπανάστασης» σελ. 15
[2] «Αναμνήσεις 1972 - 1974» σελ. 115
[3] «Διαξιφισμοί» σελ 273
[4] «Ὀδυσσεύς Μιλτ. Ἀγγελής: ὁ Στρατηγός τῶν Στρατηγῶν» σελ. 47