Η ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 1917 - 1922 & Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
του Νικολάου Παυλίδη, Πρακτική Σκέψη
Εφέτος στις 19 Μαΐου του 2019 έκλεισαν 100 χρόνια από την έναρξη της γενοκτονίας του Ελληνισμού του Πόντου.
Η ημέρα αυτή σηματοδοτεί την απόβαση του Κεμάλ στην Ποντιακή πόλη της Σαμψούντας και την αρχή του τέλους του Ποντιακού Ελληνισμού. Βέβαια, συνοδοιπόροι στο ταξίδι αυτό του ενός αιώνα δίπλα στου Ποντίους είναι και οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι, που επίσης εκδιώχθηκαν από την κυβέρνηση του Κεμάλ, έχοντας εξίσου εκατοντάδες χιλιάδες θύματα σφαγιασθέντα από τους Τούρκους. Οι Αρμένιοι κατάφεραν μετά από αιώνες Τουρκικής κυριαρχίας και έπειτα Ρωσικής και εν τέλει Κομμουνιστικής, να δημιουργήσουν ένα δικό τους ελεύθερο κράτος κοντά στην περιοχή του Καυκάσου. Οι Ασσύριοι πάλι όχι.
Οι Πόντιοι βρήκαν προσφυγιά στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας το 1922, του Εθνικού κέντρου που στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και τους δέχθηκε, δίνοντας τους για νέες ιδιαίτερες πατρίδες τους την γη της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης κυρίως. Μετά και την κατάρρευση του Κομμουνισμού το 1991, οι τελευταίοι Πόντιοι της πρώην ΕΣΣΔ ήρθανε στην Ελλάδα για να ξεφύγουν ξανά ως πρόσφυγες από τις πολεμικές συγκρούσεις των περιοχών του Καυκάσου. Το Εθνικό κέντρο ξανά κατάφερε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να τους βοηθήσει. Πλέον στην Ελλάδα ζουν συμπαγείς Ποντιακοί πληθυσμοί που αριθμούν εκατοντάδες χιλιάδες, ιδίως στην Μακεδονία και την Θράκη. Ένας από αυτούς, είμαι και εγώ.
100 χρόνια λοιπόν. Στα 100 αυτά χρόνια φυσικά ο αγώνας για την αναγνώριση της Ποντιακής γενοκτονίας από τους Ποντίους είναι ασταμάτητος. Το πρόβλημα όμως είναι πως, ενώ οι Αρμένιοι φαίνεται να καταφέρνουν να ωθούν τα κράτη της Ευρώπης να αναγνωρίζουν με ψηφίσματα την δική τους γενοκτονία, εμείς οι Έλληνες δεν φαίνεται να κάνουμε ιδιαίτερα βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Πριν αρχίσουμε όμως την ανάλυση του Ποντιακού ζητήματος και της γενοκτονίας, ας εξετάσουμε πρώτα την ιστορία των ανθρώπων για τους οποίους θα μιλήσουμε.
Η Ιστορία των Ποντίων ξεκινάει ήδη από τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό το 800 π.Χ. με 600 π.Χ. με στόχο την δημιουργία νέων αποικιών. Το όνομα του Εύξεινου Πόντου, ευθύνεται στο γεγονός πως η περιοχή και το τοπίο είναι άγριο, με δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες και με απόκρημνες πλαγιές και βουνά. Ως εκ τούτου, επειδή ο Πόντος αυτός (η θάλασσα που βρέχει τις ακτές του πόντου [Πόντος = Θάλασσα] ) είναι αντικειμενικά άξεινος, δηλαδή μη φιλικός προς τους ξένους, οι έποικοι ονόμασαν την περιοχή εύ + ξεινο Πόντο, δηλαδή θάλασσα φιλική προς τους ξένους. Δηλαδή τους εαυτούς τους που ερχόντουσαν εκεί ως ξένοι. Γρήγορα οι ντόπιοι πληθυσμοί αφομοιώνονται στις αρχές, αξίες και συνήθειες των Ελλήνων και έτσι σχηματίζονται οι πρώτες Ποντιακές πόλεις. Θα συνεχίσουν τα χρόνια των Περσικών κατακτήσεων, της Αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωμαϊκής κυριαρχίας σε όλη την Μεσόγειο, με τον Πόντο όμως να καταφέρνει να κρατάει και να αναπτύσσει τον δικό του πολιτισμό, παραδόσεις και αξίες, βασισμένες πάντα όλες στην αρχαιοελληνικές ιδέες και αξίες.
Η ιστορία μας φτάνει μέχρι το 1204 μ.Χ. όταν και η Πόλη καταλαμβάνεται από τους Δυτικούς σταυροφόρους και το Ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος διαλύεται προσωρινά. Έτσι, έχουμε την δημιουργία της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας το 1204 μ.Χ. η οποία όμως δεν θα αποτελέσει ξανά κομμάτι της Βυζαντινής και εν τέλει θα πέσει και αυτή στα χέρια των Οθωμανών το 1461 μ.Χ. Θα ακολουθήσουν στον Πόντο, όπως και σε όλες τις Χριστιανικές περιοχές που κατέλαβαν οι Μουσουλμάνοι, δύσκολα χρόνια. Αλλά παρόλες τις σφαγές, τους εξισλαμισμούς και τις λεηλασίες, το Ελληνικό στοιχείο θα επιβιώσει και θα συνεχίσει να υπάρχει δυναμικό στον Πόντο. Φτάνουμε στο 1821 μ.Χ. και φυσικά τα νέα της επανάστασης και εν τέλει της δημιουργίας ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους το 1830 μ.Χ. φτάνουν και στον Πόντο. Από το 1828 μ.Χ. αλλά και λόγω των Ρωσοτουρκικών πολέμων εκείνων των αιώνων, ξεκινάει η θέληση των Ποντίων για δημιουργία δικούς τους κράτους. Η οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη τους κατά τον 19ο αιώνα βοήθησε προς αυτήν την κατεύθυνση, αφού οι πληθυσμοί πλέον δεν επιθυμούσαν να ζουν κάτω από την Μουσουλμανική ημισέληνο.
Σταθμός για το Ποντιακό ζήτημα αποτελεί το έτος 1908 λόγω της επανάστασης των Νεότουρκων και τις μεταρρυθμίσεις που υποστήριζαν πως θα φέρουν. Τελικώς όμως οι επιδιώξεις των Τούρκων γρήγορα φάνηκε πως δεν είχαν στόχο την δημιουργία ενός κλίματος συνεργασίας μεταξύ των εθνοτήτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά στόχο είχαν την εξαφάνιση όλων των αλλογενών πληθυσμών. Έτσι οι τελευταίες ελπίδες των Ελλήνων της αυτοκρατορίας για αλλαγή, χάθηκαν. Εξάλλου, οι ίδιοι οι Νεότουρκοι προσπαθούσαν να σπείρουν κλίμα μίσους και απέχθειας κατά των Χριστιανών, με προπαγάνδα η οποία υποκινούσε σε βίαιες ενέργειες κατά των ‘’απίστων’’. Συνάμα, στο έργο τους τούτο οι Νεότουρκοι είχαν μαζί τους την υποστήριξη των Γερμανών, οι οποίοι είχαν στόχο να καταφέρουν να πάρουν τον πλούτο των Ελλήνων και Αρμενίων της αυτοκρατορίας. Ως εκ τούτου, οι πληθυσμοί αυτοί έπρεπε να εξαφανιστούν και φυσικά αυτός που οργάνωσε πρακτικά εξαρχής την συστηματική τους εξαφάνιση, ήταν ο Γερμανός συνταγματάρχης Λίμαν Φον Σάντερς, ο οποίος στάλθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία το 1914 για αυτόν ακριβώς τον σκοπό.
Το 1914 οι Τούρκοι εισέρχονται στον Α’ Π.Π. στο πλευρό των κεντρικών δυνάμεων και κηρύττουν γενική επιστράτευση, ενώ όσοι Χριστιανοί αρνούνταν να πολεμήσουν, ονομάζονταν λιποτάκτες και αν συλλαμβάνονταν, εκτελούνταν. Ειδικά όταν απαγορεύθηκε η εξαγορά της στρατιωτικής θητείας, τα κρούσματα λιποταξίας ήταν χιλιάδες. Συνάμα, οι διωγμοί των Αρμενίων είχαν αρχίσει ήδη πριν από το 1914 δημιουργώντας ήδη εκατοντάδες χιλιάδες θύματα, αλλά οι μεγάλες απώλειες των Τούρκων στο μέτωπο του Καυκάσου (90.000 μόνο στην μάχη στο Σαρίκαμις) έστρεψαν την οργή του Τουρκικού λαού προς τους Χριστιανούς, καθότι για λόγους εξυπηρέτησης της Τουρκικής προπαγάνδας, θεωρήθηκαν υπαίτιοι της ήττας από τους Ρώσους. Έτσι ξεκινάει η συστηματική εξόντωση των Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τους μεν άνδρες να επιστρατεύονται στα λεγόμενα τάγματα εργασίας (amele taburu) και τις δε γυναίκες να παίρνονται ως πόρνες στο εσωτερικό της Ανατολίας. Όσοι απέμεναν ζωντανοί, ζούσαν καθημερνών την τρομοκρατία των μουσουλμανικών παραστρατιωτικών οργανώσεων που δολοφονούσαν, έκλεβαν και σκότωναν.
Ως εκ τούτου βέβαια, δεν έλειψε και η αντίσταση από τους ντόπιους Χριστιανικούς πληθυσμούς. Οργανώνεται το περίφημο αντάρτικο του Πόντου που σε συνεργασία με τους Αρμένιους Αντάρτες πολεμά στα βουνά του Πόντου και της Αρμενίας τα έτη 1914-1918 προξενώντας τρομερά προβλήματα στην τουρκική πολεμική προσπάθεια που εκτός του μετώπου του Καυκάσου στα Ανατολικά και αργότερα στην Καλλίπολη στα Δυτικά και στην Αραβική Χερσόνησο Νότια, έχει να αντιμετωπίσει και το αντάρτικο στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας.
Η πρώτη φάση λοιπόν της συστηματικής γενοκτονίας των Χριστιανικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας πραγματοποιείται την περίοδο 1914-1918 με μέσα τις οικονομικές επιβαρύνσεις, δημεύσεις περιουσιακών στοιχείων και φυσικά τις επιστρατεύσεις και τις διώξεις μέσω των ταγμάτων εργασίας ή τις δολοφονίες Χριστιανών. Η έκβαση των γεγονότων όμως έδειχνε πως ευνόησε εν τέλει την πλευρά των ανταρτών. Το αντάρτικο στα βουνά ήταν επιτυχές, οι Ρώσοι είχαν απελευθερώσει τον Ανατολικό Πόντο το 1916 και έγιναν δεκτοί ως απελευθερωτές και την ίδια χρονιά συμπίπτει η δημιουργία της πρώτης Κυβέρνησης της Τραπεζούντας από τον Μητροπολίτη της πόλης Χρύσανθο Φιλιππίδη, η οποία αναγνωρίστηκε μάλιστα από τις δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ. Επιπλέον, το 1917 με την είσοδο των ΗΠΑ στον Α’ Π.Π. ο Πρόεδρος τους Χένρι Γουίλσον ανακοινώνει πως: ‘’υπάρχει ανάγκη αυτοδιάθεσης των λαών της καταρρέουσας οθωμανικής αυτοκρατορίας’’. Αλλά την ίδια στιγμή αρχίζουν τα προβλήματα. Το 1917 ξεκινάει ο Ρωσικός εμφύλιος πόλεμος στην Ρωσική Αυτοκρατορία μεταξύ των Κόκκινων του Λένιν (Κομμουνιστών) και των Άσπρων του Τσάρου (Εθνικοφρόνων). Ο Λένιν στάλθηκε από τους Γερμανούς με αλεξίσφαιρο τραίνο από τον Βορρά και εισήλθε στην Αγία Πετρούπολη μέσω Φινλανδίας, με στόχο να αποσταθεροποιήσει την κατάσταση στην Ρωσία και να αναγκάσει, μέσω των κινητοποιήσεων που θα οργάνωνε, την έξοδο της Ρωσίας από τον πόλεμο. Αποτέλεσμα τούτων ήταν η αποχώρηση των Ρωσικών στρατευμάτων από τον Ανατολικό Πόντο το 1918 και η ανακατάληψη του από τους Τούρκους. Περί 100.000 Πόντιοι ακολούθησαν τον Ρωσικό στρατό και εγκαταστάθηκαν σε Γεωργία, Αρμενία και Ρωσία, υπό τον φόβο τουρκικών αντιποίνων.
Παρόλα αυτά το 1918 επίσης λήγει ο Α’ Π.Π. και η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκεται με την πλευρά των ηττημένων. Την ίδια στιγμή η ανάγκη για γρήγορες κινήσεις από την Ποντιακή πλευρά είναι εμφανής. Οι Πόντιοι της διασποράς από την Γαλλία ως την Γεωργία εκδίδουν ψηφίσματα και ‘’βομβαρδίζουν’’ με μηνύματα τις συμμαχικές διπλωματικές αποστολές και πρεσβείες για την αναγκαιότητα υποστήριξης τους στο Ποντιακό ζήτημα. Οι κινήσεις πρέπει να είναι άμεσες! Στην διάσκεψη των Παρισίων με την λήξη του πολέμου, παρευρέθη και ο Μητροπολίτης Χρύσανθος όπου και υπέβαλε υπόμνημα για την ανάγκη δημιουργίας ελεύθερου ποντιακού κράτους με Ελληνικό πληθυσμό 600.000 που έμεινε στον Πόντο και οι άλλοι 250.000 που υπολογίζονταν ως πρόσφυγες σε Καύκασο και Ρωσία. Μάλιστα, είχε επαφές με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Γουίλσον ο οποίος υποστήριζε την αυτοδιάθεση των λαών της αυτοκρατορίας, αλλά δεν κατάφερε να του αποσπάσει κάποια έγγραφη δέσμευση. Φαίνεται πως στα συμφέροντα των δυνάμεων η αυτοδιάθεση των λαών έφτανε μέχρι εκεί που έφταναν τα συμφέροντα τους και δεν επεδίωκαν ήδη από τότε την ολοκληρωτική εξαφάνιση της Τουρκίας. Βέβαια, ο Χρύσανθος είχε επαφές και με τον Έλληνα πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος υποστήριζε την δημιουργία μιας αυτόνομης Πόντιο-Αρμενικής συνομοσπονδίας και έτσι έστειλε στον Πόντο τον έμπιστο συνεργάτη του Δημήτριο Καθενιώτη, για να οργανώσει την κατάσταση. Αλλά η ασυνεννοησία μεταξύ Ποντίων και Αρμενίων οδήγησε στο να χαθεί πολύτιμος χρόνος. Το 1920 ο Βενιζέλος, με τον Ελληνικό στρατό να έχει αποβιβαστεί ήδη στην Σμύρνη και να έχει απελευθερώσει την Ανατολική Θράκη, βλέπει πως πλέον η μόνο λύση είναι η δημιουργία ενός αυτόνομου Ποντιακού κράτους και εξετάζει την αποστολή στρατευμάτων στον Πόντο. Αλλά η ήττα των φιλελευθέρων στις εκλογές του 1920 σταματάει τα οποιαδήποτε σχέδια για κάτι τέτοιο. Η ήττα του Ελληνικού στρατού το 1922, 40 χιλιόμετρα έξω από την Άγκυρα, και η ‘’περίεργη’’ στρατηγική των αντιβενιζελικών όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, την στρατιωτική οργάνωση και την εσωτερική πολιτική, δεν επιτρέπουν περιθώρια για περαιτέρω κινήσεις. Με την πυρπόληση της Σμύρνης από τους Τούρκους το 1922 και τον θάνατο σε μάχη του ‘’Κολοκοτρώνη του Πόντου’’ Κοτζά Αναστά (Αναστάσιου Παπαδόπουλου) το 1923, σβήνει το όνειρο για την Ελεύθερη δημοκρατία του Πόντου. Η Υπογραφή της συνθήκης της Λοζάνης και το σύμφωνο περί αμοιβαίας ανταλλαγής πληθυσμών φέρνει στην Ελλάδα τους τελευταίους Ποντίους, με κάμποσες χιλιάδες να καταφεύγουν στην Σοβιετική Ένωση. Ο Ελληνισμός μετράει στον Πόντο 353.000 καταγεγραμμένα θύματα. Όσοι απέμειναν, ασπάστηκαν τον Μουσουλμανισμό, χωρίς όμως να ξεχνούν τις παραδόσεις τους, την Ποντιακή τους λαλιά και κάποιοι παλαιοί και την ιστορία τους. Η ένοπλη αντίσταση κράτησε από το 1914 ως το 1924 και η αυτόνομη δημοκρατία του Πόντου από το 1917 ως το 1922.
Αφού λοιπόν εξετάσαμε ενδελεχώς τα δρώμενα για την δημιουργία της Ποντιακής Δημοκρατίας, ας δούμε τι έχουμε πετύχει ως Έλληνες και Ελληνικό κράτος 100 χρόνια μετά την τέλεση της γενοκτονίας των Ποντίων, σε σύγκριση βέβαια πάντα με τις επιτυχίες των Αρμενίων στο ίδιο ζήτημα.
Αρχικά, η πολιτική μας ως Ελληνικό κράτος, Ποντιακοί σύλλογοι και Ελληνικές κοινότητες της διασποράς στο συγκεκριμένο θέμα, είναι τελείως ανύπαρκτη, αν όχι ανοργάνωτη. Το Ελληνικό κράτος αξιώθηκε να θεσπίσει ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου μόλις το 1994 (75 χρόνια μετά την γενοκτονία!), παρά την ύπαρξη ήδη από το 1922 εκατοντάδων χιλιάδων Ποντίων εντός της Ελλάδος. Για να μην κάνουμε υπαινιγμούς πως ετούτου έγινε από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ μόνο και μόνο για χρησιμοθηρικούς λόγους, με σκοπό την απόσπαση της ψήφου των Ποντίων της ΕΣΣΔ που ήρθανε τότε στην χώρα (250.000 περίπου στον αριθμό) Όσον αφορά την πίεση της κυβέρνησης μας σε διεθνείς οργανισμούς για το ζήτημα ή έστω της χρήσης του ως διπλωματικό χαρτί, επίσης και αυτό είναι ανύπαρκτο. Η αναφορά στους Ποντίους και στην γενοκτονία γίνεται μόνο για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, χωρίς ούτε έναν πολιτικό αρχηγό όλα αυτά τα 100 χρόνια να έχει προσπαθήσει να κάνει κάτι αντικειμενικά υπέρ της αναγνωρίσεως της γενοκτονίας, με ότι και αν συνεπάγεται τούτο.
Βέβαια, το πρόβλημα δεν είναι μόνον των πολιτικών, καθότι μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουμε και οι ίδιοι οι Πόντιοι σε αυτό το ζήτημα. Αρχικά, είναι ακατανόητο για ποιον λόγο την 19η Μαΐου στις εκδηλώσεις μνήμης που οργανώνονται δεν συμμετέχουν όλοι οι απόγονοι Μικρασιατών και Ανατολικοθρακιωτών προσφύγων το 1922. Το αρχαίο ρητό Ισχύς εν τη ενώσει υπάρχει για να αξιοποιείται και να βοηθά ένα Έθνος να αντιμετωπίζει τα προβλήματα του. Πως λοιπόν χωρισμένοι, αλλά με κοινό σκοπό, θεωρούμε ότι θα πετύχουμε τον στόχο μας; Γιατί δεν υπάρχει συνεννόηση μεταξύ των συλλόγων Μικρασιατών και Ποντίων για το θέμα, ουτοσώστε να υπάρξει μια συνολική αναγνώριση είτε της κάθε γενοκτονίας ξεχωριστά ή ως μια γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολίας; Ενώ, μην ξεχνούμε επίσης την αδιαφορία της Ποντιακής νεολαίας για την ιστορία της σήμερα ή και την απάθεια γενικότερα των Ποντίων για δυναμικές κινητοποιήσεις όλα αυτά τα χρόνια περί του ζητήματος. Και προφανώς με τα παραπάνω δεν απευθύνομαι εν τω συνόλω του Ποντιακού ελληνισμού ή για το σύνολο των Πολιτικών. Υπάρχουν αρκετές φωτεινές εξαιρέσεις, οι οποίες όμως χωρίς συνεργασία και συλλογική προσπάθεια, δεν καρποφορούν. Και φυσικά βέβαια ο καθείς μπορεί να ονομάσει τα παραπάνω γραφικότητες και υπερβολές. Εξάλλου ζούμε σε μια Ελλάδα που από στόματα πολιτικών έχουν ακουστεί λόγια περί: ‘’μη υπάρξεως γενοκτονίας των Ποντίων’’ και ότι: ‘’στην Σμύρνη υπήρξε απλώς συνωστισμός στην προκυμαία’’. Και ας υποθέσουμε ότι ναι… έχουν δίκιο. Οι Αρμένιοι εν αντιθέσει με εμάς τι πράττουν; Ως Ελλάδα με τα λίγα (ως καθόλου που κάνουμε) έχουμε πετύχει την γενοκτονία μας να την αναγνωρίζουμε εμείς… οι Σουηδοί με ψήφισμα το 2010, οι Αρμένιοι με ψήφισμα το 2015 και οι Ολλανδοί με ψήφισμα το 2015. Από την άλλη, η Αρμενική γενοκτονία αναγνωρίζεται από ένα σύνολο 32 χωρών (!) και όχι μη σημαντικών φυσικά. Χώρες όπως ο Καναδάς, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ρωσία, η Ελβετία, ακόμα και η μακρινή Βραζιλία, έχουν αναγνωρίσει την γενοκτονία. Τελευταία μάλιστα και οι ΗΠΑ (!) λόγω των κινήσεων του περίφημου μοντέλου με καταγωγή από την Αρμενία εν ονόματι Κιμ Καρντάσιαν! Φανταστείτε. Μια Εκατομμυριούχος που ζει στις ΗΠΑ (χιλιόμετρα μακριά από την φτωχή Αρμενία) και δεν της λείπει τίποτα στην ζωή της. Αλλά παρόλα αυτά, όσες ανέσεις και να έχει και όσο καλά και να ζει, δεν της είναι σε τίποτα να συνεχίζει να υποστηρίζει το Έθνος της. Μάλιστα πρόσφατα βάπτισε και τέκνα της Χριστιανά πηγαίνοντας στην Αρμενία. Θα μπορούσε άνετα να πει: ‘’ποιος νοιάζεται τώρα για τα παλιά; Τι με νοιάζει η ιστορία, η πολιτική, η πατρίδα, η θρησκεία και η οικογένεια; Εγώ λεφτά έχω. Ας κόψουν τον λαιμό τους να βρουν άκρη εκείνοι’’. Πράγμα που εμείς οι Έλληνες το λέμε και χωρίς να έχουμε εκατομμύρια και να είμαστε στις ΗΠΑ, αλλά απλά καθούμενοι στην άνεση του καναπέ μας και βλέποντας σειρές στην τηλεόραση…
Και όμως αυτή δεν το έκανε! Και εδώ είναι η διαφορά νοοτροπίας μεταξύ ημών των Ελλήνων και των Αρμενίων. Οι Αρμένιοι είναι και αυτοί ένας λαός κατατρεγμένος, όχι μόνο από τους Τούρκους, αλλά και από τους Κομμουνιστές στην σύγχρονη ιστορία τους. Ένας λαός όπως και εμείς που μεγάλο μέρος των ιστορικών του εδαφών είναι κυρίως υπό Τουρκική κυριαρχία. Ένας λαός όπως και εμείς που μετρά εκατομμύρια θύματα από το Τουρκικό σπαθί. Ένας λαός όπως και εμείς περήφανος για όσα έχει καταφέρει στην ιστορία του. Αλλά με μια σημαντική διαφορά. Ξέρει να εκτιμάει τον κόπο των προγόνων του. Και το πιο σημαντικό; Δεν ξεχνάει.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
ΒΙΒΛΙΑ:
1. Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ’ Γενικού Λυκείου Θεωρητικής Κατεύθυνσης - Γεώργιος Μαργαρίτης, Αγαθοκλής Αζέλης, Νικόλαος Ανδριώτης, Θεοχάρης Αετοράκης, Κωνσταντίνος Φωτιάδης
2. Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου Γ' Γενικού Λυκείου - Ιωάννης Κολιόπουλος, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Θεόδωρος Νημάς, Θεόδωρος Νημάς
3. Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου – Κωνσταντίνος Φωτιάδης
4. Από τον πόντο στην Ελλάδα – Μαρία Κ.Βεργέτη
5. Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία Γ' Γυμνασίου - Ευαγγελία Λούβη, Δημήτριος Χρ. Ξιφαράς
6. 100 χρόνια Κ.Κ.Ε. – Γεώργιος Κουρκούτας
7. Όταν μεγάλωνε η Ελλάς – Χρήστος Κοσσιώρης
8. Ο Πόντος στις φλόγες – Σταύρος Καρκαλέτσης
ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ:
1. Η μηχανή του χρόνου: Η γενοκτονία των Ποντίων: https://www.youtube.com/watch?v=ro1V6...
2. Ντοκιμαντέρ της ΕΤ3: Οι Πόντιοι της Σοβιετικής ένωσης: https://www.youtube.com/watch?v=k0Kz8...
3. Η μηχανή του χρόνου: Η Ιστορία των Ποντίων: https://www.youtube.com/watch?v=Hti5E...
4. Νέοι φάκελοι: Οι Έλληνες Παλιννοστούντες: https://www.youtube.com/watch?v=5zKtf...
5. Οι Φάκελοι: Οι Πόντιοι της Τουρκίας: https://www.youtube.com/watch?v=gjCqP...
6. Αληθινά Σενάρια: Οι Έλληνες του Πόντου: https://www.youtube.com/watch?v=I-Pia...
7. Ελλήνων Δρώμενα: Σέρρα ο χορός των Ποντίων: https://www.youtube.com/watch?v=jo550...
ΑΡΘΡΑ:
1. https://www.news247.gr/kosmos/genoktonia-armenion-epanalipsi-istoriasepemvasi-syria-leei-meletitis-genoktonion.7525462.html
2. https://politis.com.cy/politis-news/diethni/genoktonia-ton-armenion-kimkarntasian-to-kryfo-oplo-toy-gerevan/