ΣΧΟΛΙΑ ΣΕ ΒΙΒΛΙΟ : Στάθης Ν. Καλύβας, Νίκος Μαραντζίδης ΕΜΦΥΛΙΑ ΠΑΘΗ 23 Ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο
ΛΟΥΚΑΣ ΠΑΝ. ΠΑΤΡΑΣ Παλαιός καθηγητής στα Πανεπιστήμια Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης και Alger Αλγερίας
Α. Ο φίλος Γ…. Β……, επηρεασμένος από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, στη γνώση των γεγονότων και των προσώπων κατά τις ημέρες μας, όπως διαμορφώνεται από την Τηλεόραση και τις εφημερίδες, προμηθεύθηκε για τον ίδιο και μου πρόσφερε και μένα αντίτυπο του παραπάνω βιβλίου. Σχετικά με τους συγγραφείς του είχα και εγώ ενημερωθεί από την Τηλεόραση και το Internet, αφού έχω πάψει, συνεπεία της κρίσης -που δεν είναι μόνο οικονομική και χρηματοπιστωτική, αλλά και καθόλου πολιτισμική-, να διαβάζω εφημερίδες, ότι και οι δυο είναι καθηγητές πολιτικής επιστήμης, ο Καλύβας στο Yale και ο Μαραντζίδης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, από το οποίον πραγματοποιεί δημοσκοπήσεις.
Είχα σχηματίσει γνώμη για την ενδιαφέρουσα δημοσιογραφική ποιότητα των κειμένων τους και διατηρούσα την επιφύλαξη -που, υπό τις σημερινές περιστάσεις επιβολής των Μ.Μ.Ε (Μedia) στην Κοινωνία και ποιότητας του πλήθους των συγγραμμάτων, δηλαδή του κοινωνικού τους ρόλου, αποδεικνύεται ίσως μάλλον υπερβολική- που μου είχε εντυπωθεί από φράση του αείμνηστoυ δασκάλου μου Γεωργίου Μαριδάκη : «Ο επιστήμων που προσπαθεί να γίνει γνωστός δια του ημερησίου τύπου είναι απαράδεκτος. Ο επιστήμων δεν είναι δημοσιογράφος». (Απομνημειώνω τις περιστάσεις, υπό τις οποίες διατύπωσε την κρίση αυτή o Μαριδάκης : ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ , Τόμος Α΄, σελ. 181).
Β.‘Οφειλα όμως, αφού το είχα στα χέρια μου, μολονότι, υπό τη γνώμη που είχα σχηματίσει για τους συγγραφείς, δεν θα προμηθευόμουν το βιβλίο, να το επισκοπήσω, τουλάχιστον, για να διατυπώσω κρίσεις σχετικές με το βιβλίο στον φίλο μου, που μου το είχε προσφέρει και, προφανώς, διαβάσει και ο ίδιος. Άλλωστε το αντικείμενό του είναι από τα σημαντικότερα της ελληνικής και παγκόσμιας σύγχρονης Ιστορίας. Έτσι διάβασα τον πίνακα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ και την ΕΙΣΑΓΩΓΗ (σελίδες 1 - 28).
Επαλήθευσα την εκτίμησή μου για τη δημοσιογραφική ποιότητα του συγγράμματος. Με προβλημάτισε, βέβαια, η προσθήκη στο εξώφυλλο, με τα χαρακτηριστικά ταυτότητας του έργου, της ένδειξης ΤΡΙΤΗ ΕΚΔΟΣΗ (που δεν επαναλαμβάνεται στο εσώφυλλο, όπως επαναλαμβάνονται τα λοιπά χαρακτηριστικά του βιβλίου). Απέφυγα να διατυπώσω κρίση για το γεγονός. Φαίνεται, πως έχει γίνει συνήθεια κάποιων εκδοτών. Πριν από χρόνια, όταν τις αγόραζα, διάβασα σε εφημερίδα αγγελία της έκδοσης την προτεραία λογοτεχνικού βιβλίου αξιόλογου λογοτέχνη και διδάκτορα νομικής γερμανικού Πανεπιστημίου, που διατελούσε άμεσος συνεργάτης σημαίνοντος πολιτικού. Πήγα στο βιβλιοπωλείο ΠΟΛΙΤΕΙΑ και το αγόρασα, παίρνοντας ένα αντίτυπο από τον πάγκο. Με έκπληξη διαπίστωσα, ότι στον πάγκο υπήρχαν τρείς στοίβες βιβλίων, με ένδειξη έκδοσης Πρώτη, …Δεύτερη!, …..Τέταρτη ! του βιβλίου.
Από τον τίτλο και τον υπότιτλο του συγγράμματος διαφαίνεται αμέσως η ακριβολογία της ευστροφίας των συγγραφέων του. Ισχύει οξύτατη πολεμική σχετικά με τον χαρακτηρισμό του αιματηρού πολέμου που διεξήχθη στην Ελλάδα από 1ης Απριλίου 1946 - 29 Αυγούστου 1949, ως εμφυλίου ή ως πολέμου μεταξύ του νόμιμου Ελληνικού Κράτους και των ενόπλων κομμουνιστών, στα κράσπεδα του Ψυχρού Παγκόσμιου (1944-1959). Με τον τίτλο του βιβλίου οι συγγραφείς, ενώ δεν διστάζουν να τον χαρακτηρίσουν εμφύλιο, σπεύδουν να εξηγήσουν, ότι και αυτός ο χαρακτηρισμός περιλαμβάνεται στα εμφύλια πάθη.
Γ. Από περιέργεια όμως και ερευνητική συνήθεια επέλεξα να μελετήσω το Κεφάλαιο 22 : Γιατί κέρδισε ο Ελληνικός Στρατός και ηττήθηκε ο Δημοκρατικός Στρατός, που μου είχε προκαλέσει το προσωπικό ιστορικό ενδιαφέρον, όχι μόνον επειδή είχα μετάσχει στον Πόλεμο αυτό από το 1946-1949.
Γ.1. Εκτίμησα ειλικρινά την επιστημονική ακριβολογία συγγραφής του βιβλίου και την αλληλουχία της σύνθεσης πληροφοριών για γεγονότα και πρόσωπα, νοημάτων και κρίσεων κατανόησης και εξήγησης και τη βιβλιογραφική υποβάθρωση του βιβλίου, μολονότι το κείμενο είναι δημοσιογραφικό, αλλά και ως ένα επίπεδο Ιστοριογραφικό, αν και οι συγγραφείς γράφουν ότι δεν είναι ιστορικοί (σελ. 14).
Γ.2. Ταυτόχρονα όμως διαπίστωσα κάποιες αδυναμίες, που προκαλούν επιφύλαξη προς ένα σύγγραμμα πανεπιστημιακών καθηγητών.
Επιχειρείται στο Κεφάλαιο 22 εξαντλητική έρευνα των αιτίων που οδήγησαν στη νίκη του Εθνικού (Ελληνικού) Στρατού και την ήττα του Δημοκρατικού (Κομμουνιστικού). Πράγματι ο Εθνικός Στρατός ήταν Στρατός Ελλήνων, ενώ ο Δημοκρατικός ήταν εν μέρει Ελληνικός, όπως αποσαφηνίζεται στο βιβλίο, αφού είχαν συστρατευθεί σε αυτόν Έλληνες και Σλαύοι εθνικιστές-κομμουνιστές. (Βλ. απαρίθμηση αλλεπάλληλων σελίδων στις οποίες επιβεβαιώνεται το γεγονός στη σελίδα 524 του Ευρετηρίου του βιβλίου).
Κατ΄ακολουθίαν της έρευνας καταλήγουν οι συγγραφείς στην διαπίστωση, ότι τα ακόλουθα τέσσερα (4) υπήρξαν τα αίτια της νίκης των Ελλήνων και της ήττας των Κομμουνιστών :
- Ότι οι κομμουνιστές εξεγέρθηκαν ενάντια σε μια νόμιμη κυβέρνηση που εξέφραζε την πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας. (σελ. 476 επόμ.)
- Η μεγάλη βοήθεια που από το 1947 και μετά έδωκαν οι ΗΠΑ για να στηρίξουν τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση (σελ. 478 επόμ.), έναντι της όχι επαρκούς υποστήριξης προς τους κομμμουνιστές από τις βαλκανικές και τις άλλες λαικές δημοκρατίες . Άς σημειωθεί, ότι το αίτιο αυτό θεωρεί ως αποφασιστικό και ο Nicolas Svoronos, HISTOIRE DE LA GRECE MODERNE, Presses Universitaires de France, 1953 : “En effet, l’ aide americaine contribua esentiellement a la defaite des insurges en 1949 et mit fin aux operations militaires » σελ. 121. Προτρέχοντας του Τμήματος Δ’ (παρακάτω) θα παρατηρήσω, ότι και του βιβλίου αυτού η μνεία παραλείπεται από τη βιβλιογραφία, μολονότι έχει κυκλοφορήσει και σε ελληνική μετάφραση και οι συγγραφείς το έχουν προφανώς σπουδάσει και αντλήσει από αυτό.
- Η διαφορά στις στρατιωτικές διαστάσεις των δυο αντίπαλων δυνάμεων (στρατιωτικά σχέδια και στρατηγική, ποιότητα αξιωματικών, αριθμοί και στρατολόγηση πολεμιστών, οπλισμός κλπ.) (σελ. 480 επόμ.). Στην καταγραφή του τρίτου αυτού αιτίου περιέχονται όμως σημαντικά κενά. Υπερεκτιμάται ο ρόλος της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν διέθεταν βομβαρδιστικά και είχαν ελάχιστα ανιχνευτικά. Οι λειτουργίες των δυο αυτών ειδικών όπλων πραγματοποιούνταν με τα ελάχιστα ΝΤΑΚΟΤΑ που διέθεταν τότε. Οι βομβαρδισμοί γίνονταν με τα χέρια από την ανοικτή πόρτα του αεροπλάνου, όπως γίνονταν και οι ρίψεις τροφών και αρνιών Ζηλανδίας στις μαχόμενες σε δυσπρόσιτες περιοχές ελληνικές Μονάδες. Αγνοείται παντελώς το γεγονός, που βαραίνει και στησυσχέτιση δυνάμεων, ότι μέσω Λ.Δ. Γιουγκοσλαβίας και Λ.Δ. Βουλγαρίας είχαν δοθεί στον ΔΣΕ τουλάχιστον σαράντα (40) ορειβατικά πυροβόλα γερμανικής κατασκευής και άφθονα πυρομαχικά, όπως και χιλιάδες ναρκών αντιαρματικών και προσωπικού, που προκαλούσαν φόνους Ελλήνων αξιωματικών, οπλιτών και πολιτών και καταστροφές σε οχήματα και παρεμπόδιζαν τις συγκοινωνίες και τις μετακινήσεις των ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων. Και :
- Η ρήξη Τίτο – Στάλιν το 1948, που είχε ως συνέπεια το κλείσιμο των συνόρων της Γιουγκοσλαβίας στους αντάρτες του ΔΣΕ, και τους στέρησε από έναν από τους συνορεύοντες ασφαλείς φιλόξενους χώρους καταφυγής, ανασυγκρότησης, περίθαλψης των Ελλήνων ανταρτών και στρατολόγησης Σλαβομακεδόνων και προπάντων διακοπή του πλούσιου πολεμικού ανεφοδιασμού τους. Η ψυχολογική επίδραση της απομόνωσης του ΔΣΕ από τον μεγάλο σύμμαχό του υπήρξε επίσης σημαντική. (Ας σημειώσω, ότι την επομένη του θανάτου του Broz Τίtο το 1980, κάτοικος ακόμη Θεσσαλονίκης, πήγα στο Γενικό Προξενείο της ΟΛΔΓ, στον οποίο Γενικός Πρόξενος διατελούσε ο φίλος Alexandar Magnetovic, πατριώτης Σέρβος και υπέγραψα στο βιβλίο συλλυπητηρίων, γράφοντας : O αγώνας του για την ανεξαρτησία της Γιουγκοσλαβίας συνέβαλε και στον Αγώνα των Ελλήνων για τη δική τους Ανεξαρτησία.)
Μολονότι τα ως άνω τέσσερα αίτια συνιστούν πράγματι αντικειμενικώς ιστορικά αίτια της κατάληξης του εμφύλιου πολέμου, (εμφυλίου, αφού τις καταστροφές και τις θυσίες σε αίμα υφίσταντο κυρίως Έλληνες), αγνοούνται από τους συγγραφείς τουλάχιστον άλλα δυο κατ΄εξοχήν βαρυσήμαντα αίτια, αφού χωρίς αυτά δεν μπορεί να εξηγηθεί η θέση που πήραν και υπεράσπισαν και η αντοχή των διαδοχικών Ελληνικών Κυβερνήσεων της εποχής από το 1946 (πριν να εκδηλωθεί το ενδιαφέρον των ΗΠΑ), του Ελληνικού Λαού και του Ελληνικού Στρατού και η αποτελεσματικότητα του στην απόκρουση μιας απροσδόκητης πολεμικής καταδρομής στηριγμένης σε ξένες δυνάμεις.
Τα κύρια αίτια αυτά είναι :
- H Ελλάς υπήρξε μέλος και μάλιστα ένα από τα 51 ιδρυτικά του ΟΗΕ το 1945. Τα ιδρυτικά μέλη του ΟΗΕ απετέλεσαν οι Δυνάμεις που είχαν διεξαγάγει νικηφόρα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον του Άξονος. Η Ελλάς ήταν παγκοσμίως γνωστή για την πρώτη μεγάλη νίκη κατά του συμμάχου της Ναζιστικής Γερμανίας Φασιστικής Ιταλίας και μάλιστα μετά την πολεμική κατάρρευση της Γαλλίας. Έτσι, όταν η Ελλάς τον Δεκέμβρη του 1946 κατάγγειλε το γεγονός και ζήτησε, μέσω του Συμβουλίου Ασφαλείας, τη λήψη διεθνών μέτρων από τον ΟΗΕ κατά των επιθέσεων, μαζί με τους αντάρτες-συμμορίτες και των γειτονικών κομμουνιστικών Λαϊκών Δημοκρατιών, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ διόρισε Διεθνή Εξεταστική Επιτροπή (Commission of Investigation) επί των καταγγελιών και, όταν η Επιτροπή υπέβαλε το πόρισμά της, η Γενική Συνέλευση εξέδωσε το 509 Ψήφισμα της 21 Οκτωβρίου 1947, με το οποίον διαπιστώνει τις απειλές κατά της πολιτικής ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδος, την παρεχόμενη βοήθεια και συμπαράσταση προς τους αγωνιζομένους εναντίον της Ελληνικής Κυβέρνησης αντάρτες και αξιώνει από την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία να απέχουν από την παροχή οποιασδήποτε βοήθεια και συμπαράσταση προς τους αντάρτες αυτούς.
Αξίζει να καταχωρίσω τα ουσιώδη του Ψηφίσματος αυτού του ΟΗΕ, αντιγράφοντας τα Αρχεία του:
UN General Assembly
Threats to the political Independence and territorial Integrity of Greece,
21 October 1947, A/RES/109
…….
(3). Taking account of the report of the Commission of Investigation which found by a majority vote that Albania, Bulgaria and Yugoslavia have given assistance and support to the guerrillas fighting against the Greek Government.
(4). Calls upon Albania, Bulgaria and Yugoslavia to do nothing which could assistance to the said guerrillas.
Η επίσημη αυτή διεθνής αναγνώριση της απειλής από το 1946 -1947 κατά της Ελλάδος και η καταδίκη των κρατών του ανατολικού συνασπισμού που συνεργούσαν σε αυτήν συνετέλεσε στo καταστεί ο πόλεμος 1946-1949 στην Ελλάδα γεγονός παγκόσμιου ενδιαφέροντος, με συνέπεια τη διεθνή στήριξη της Ελλάδος από την παγκόσμια κοινή γνώμη και από όλες τις εκτός του Σιδηρού Παραπετάσματος Κυβερνήσεις στον αγώνα για τη διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησία και εδαφικής ακεραιότητάς της. Το 1949 η αντιμετώπιση των απειλών από τον Ανατολικό Συνασπισμό κατά των Δημοκρατιών οδήγησε στο Βορειοατλαντικό σύμφωνο (ΝΑΤΟ), του οποίου η Ελλάς κατέστη μέλος το 1952, τρία χρόνια πριν από τη (Δυτική τότε) Γερμανία.
- Οι δυνάμεις που συγκρούονταν στον πόλεμο του 1946-1949 εμφορούνταν από διαφορετικές ιδεολογίες. Επιχώρια και παραδοσιακή, σύμφυτη με τον Ελληνισμό, τη συντριπτική πλειοψηφία του Λαού, την οποίαν εκπροσωπούσε το Ελληνικό Κράτος με τις εκάστοτε κυβερνήσεις του και προστάτευαν ένοπλα τα στρατευμένα στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις ελληνικά νιάτα. ‘Ηταν η ιδεολογία του ελληνικού πατριωτισμού. Ξενόφερτη και κατασκευασμένη, με την οποίαν προσπαθούσαν να διαποτίσουν τους Έλληνες, ιδίως τους νέους, κομμουνιστές διαφωτιστές (ινστρούχτορες), μετά από ταχύρρυθμη εκπαίδευση. ‘Ηταν η ιδεολογία του μαρξισμού-λενινισμού-σταλινισμού ή του επαναστατικού διεθνισμού.
Ο ελληνικός πατριωτισμός είχε την θεμελίωσή του στο 1821. Ο επαναστατικός μαρξισμός στην Ευρώπη στα 1848.
Ο πατριωτισμός ενισχύθηκε κατά τον 19ο αιώνα με τη Μεγάλη Ιδέα του Ελληνισμού, αλλά διαμορφώθηκε σε δέσμη ιδεών, με στοιχεία λαϊκής παράδοσης, ελληνικής κοινότητας, δημοτικού τραγουδιού και θρησκευτικών ύμνων με επίκεντρο το Τη Υπερμάχω, για το σύνολο, της ενδοχώρας και της διασποράς, με θεμέλιο την επιχώρια και ευρωπαική παράδοση του ιδεοκρατικού ανθρωπισμού, από τις αρχές του 20ού αιώνα, κατεξοχήν στις δεκαετίες του 20 και 30. Έγινε η εμπνέουσα και καθοδηγούσα Ιδέα στον Πόλεμο της Αλβανίας κατά των Ιταλών και των οχυρών κατά των Γερμανών. Έχουν γραφτεί πολλά για τους διαμορφωτές του ελληνικού πατριωτισμού, στα οποία έχουν συνεισφέρει και άνθρωποι της γενεάς μου. Θα υπομνήσω κάποια ονόματα : Ίων Δραγούμης, Κοινοτισμός Κώστας Καραβίδας, Δημοσθένης Δανιηλίδης, Δημοτική Παράδοση Αλέξανδρος Δελμούζος, περιοδικό Αρχείο Φιλοσοφίας και Θεωρίας των Επιστημών με Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο, Κωνσταντίνο Τσάτσο, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, περιοδικό Νέα Εστία και ποιητές με κορυφαίους Κωνσταντίνο Παλαμά, Άγγελο Σικελιανό.
Ο επαναστατικός μαρξισμός , με θεμέλιο τον ιστορικό υλισμό, εισήχθη στην Ελλάδα μετά την κομμουνιστική επανάσταση και την επικράτησή της στη Ρωσία το 1917. Από τους κύριους διαμορφωτές της μαρξιστικής επαναστατικής ιδεολογίας στην Ελλάδα υπήρξαν ο Δημήτρης Γληνός με τα περιοδικά Νέος Δρόμος και Νέοι Πρωτοπόροι και την μπροσούρα Τι είναι και τι θέλει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος, ο ποιητής Κώστας Βάρναλης.
Με την ιδεολογία του ελληνικού πατριωτισμού διεξήχθη ο πόλεμος κατά των Ιταλών, των Γερμανών και των συμμάχων τους. (Έκφραση αυθόρμητη και στιγμιαία, μολονότι περιέχει και στοιχεία μαρξιστικά-λενινιστικά, είναι και η επιστολή του Νίκου Ζαχαριάδη, που δημοσιεύθηκε στον ελληνικό Τύπο, τέλη Οκτώβρη του 1940). Με την ιδεολογία του ελληνικού πατριωτισμού η συντριπτική πλειοψηφία του Ελληνικού Λαού και ο Ελληνικός Στρατός διεξήγαγε τον αμυντικό πόλεμο του 1946-1949 νικηφόρα.
Δ. Ερωτηματικά για τη βιβλιογραφική υποβάθρωση του βιβλίου. Ο μελετητής διαπιστώνει αξιέπαινη επιμέλεια στη συγκέντρωση της βιβλιογραφίας, ελληνικής και διεθνούς, απόδειξη του ερευνητικού εθισμού των συγγραφέων. Είναι πράγματι σχεδόν εξαντλητική. Περιέργως όμως αγνοούνται θεμελιακά έργα, που έχουν συνθέσει με ερευνητική επιμέλεια και αντικειμενικότητα συγγραφείς που είχαν ζήσει αγωνιζόμενοι κατά τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα (Εθνική Αντίσταση) στους σχηματισμούς των εκτός ΕΑΜ οργανώσεων, και οι οποίοι αναγνωρίσθηκαν από τη σχετική νομοθεσία, με την οποίαν αναγνωρίσθηκε και το ΕΑΜ. Η αριστεροτρεπής περιρρέουσα ατμόσφαιρα στα ΜΜΕ και στα συγγράμματα, που κυριαρχεί από το 1946, παρά την ήττα του ΔΣΕ-ΚΚΕ, αποτρέπει τους συγγραφείς να περιλάβουν στη βιβλιογραφία, που επιμελώς καταχωρίζουν σε υποσημειώσεις στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ των και στο τέλος καθενός από τα 23 ΚΕΦΑΛΑΙΑ, υπό τον καινοφανή τίτλο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ, κρίσιμες πληροφορίες για γεγονότα και πρόσωπα από μη αριστερές πηγές. Δεν αναφέρομαι σε αξιόλογα έργα, όπως του Ηρακλή Πετιμεζά, ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΖΕΡΒΑΣ ΚΑΙ ΕΑΜ, 1991, αλλά, ενδεικτικά σε δυο υποδείγματα, συνθετικών βιβλίων που έχουν αναγνωρισθεί -και θα αποδείξω πως- ως αυθεντικές ιστορικές πηγές :
Το πρώτο είναι : Αλέξανδρος Ζαούσης, ΟΙ ΔΥΟ ΟΧΘΕΣ 1939-1945, Μέρος Α, Μέρη Β1, Β2, Παπαζήσης 1987. Το δεύτερο είναι : Πανελλήνιος Συνομοσπονδία Εθνικών Αντιστασιακών Οργανώσεων 1941-1945, Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ , 2001.
Και ιδού οι αποδείξεις της αναγνώρισης της αντικειμενικότητας και ιστορικής αξίας ως πηγών του περιεχομένου των δυο αυτών βιβλίων :
Του πρώτου, ο Αλέξανδρος Ζαούσης, ΟΙ ΔΥΟ ΟΧΘΕΣ –ας υπομνησθεί, ότι το βιβλίο του έχει ως υπότιτλο : Μια προσπάθεια για εθνική συμφιλίωση- ως συγγραφέας υπήρξε αρμόδιος να το γράψει, αφού πέραν των ερευνητικών ικανοτήτων ως επιστήμονος, μετέσχε και ο ίδιος στον Αγώνα Εθνικής Αντίστασης καθ’ όλη τη διάρκειά του και απέκτησε και τα βιώματα και την προσωπική γνώση των γεγονότων. Αγωνίσθηκε με τις οργανώσεις Πόλης (Αθήνα, Ι.Τ. και ΡΑΝ). Και του Βουνού (Ήπειρος, Ιερός Λόχος ΕΔΕΣ). Δημοσίευσε όμως και δυο δίτομα βιβλία, για τον Εμφύλιο το ένα, Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ 1945-1949, Ωκεανίδα, για το στρατιωτικό καθεστώς το άλλο, Ο ΕΜΠΑΙΓΜΟΣ 1967-1974, Ωκεανίδα. ‘Οταν έφυγε από τη ζωή ο Ζαούσης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ιωάννης Πουρνάρας, στη νεκρολογία που του αφιέρωσε (ΕΣΤΙΑ, 24.12.2005), προσφέρει και μια πληροφορία, ότι «η ιστορική εφημερίδα της Θεσσαλονίκης «Μακεδονία» αφιερώνει στον Αλ. Ζαούση μια στήλη με τη φωτογραφία του και τίτλο «Έφυγε ο χειρουργός της Ιστορίας».
Το κύρος του έργου του Αλ. Ζαούση και η κοινή αποδοχή του ως ιστορικού της Εθνικής Αντίστασης εξαίρεται και με το ακόλουθο περιστατικό : Στις 23.2.2000 έγινε, στη μεγάλη αίθουσα της Στοάς Αρσακείου, με πλήθος κόσμου και απόμαχων Αγωνιστών και από τις δυο όχθες, δημόσια παρουσίαση του βιβλίου του Πέτρου Μακρή-Στάικου, ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ Ο ΑΓΑΠΗΜΈΝΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ, Ωκεανίδα, 2000. Παρουσιαστές ποιοι υπήρξαν; Αρμόδιες και έγκυρες προσωπικότητες από τις δυο όχθες του εμφυλίου, που έχουν επιβεβαιώσει την εγκυρότητά τους με τα γραπτά κείμενά τους και τον αγωνιστικό τους βίο : o Αλέξανδρος Ζαούσης και ο Γρηγόρης Φαράκος, καθώς και ο συγγραφέας Πέτρος Μακρής-Στάικος, με συντονιστή τον Στέλιο Κούλογλου. Ήταν μια ημέρα εθνικής συμφιλίωσης. Για τον Αλ. Ζαούση μιλήσαμε. Για τον Γρηγόρη Φαράκο θα ήθελα να υπενθυμίσω ποιος ήταν : σπουδαστής στο Ε. Μ. Πολυτεχνείο από το 1941 υπήρξε ηγετικό στέλεχος της ΟΚΝΕ και συνακόλουθα της ΕΠΟΝ-ΕΑΜ. Στη συνέχεια ανέβηκε στο Βουνό και έγινε καπετάνιος σε μονάδα του ΕΛΑΣ. Αφού, εκτός του Πολιτικού Μηχανικού απέκτησε και πτυχίο οικονομικών, μετέσχε και στον εμφύλιο πολεμώντας με τον ΔΣΕ. Στέλεχος του ΚΚΕ, διαδέχθηκε τον Χαρίλαο Φλωράκη ως Γενικός Γραμματέας Κόμματος. Σημαντικό βιβλίο του Φαράκου είναι το : Ο ΕΛΑΣ ΚΑΙ Η ΕΞΟΥΣΙΑ, Ελληνικά Γράμματα 2000, το οποίον επίσης παραλείπεται στη βιβλιογραφία των καθηγητών συγγραφέων, προφανώς επειδή ο ΕΛΑΣ διαλύθηκε κατεφαρμογήν της συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945) και, …συνεπώς, είναι αμέτοχος του Εμφυλίου. Ο Φαράκοςως άνθρωπος υπήρξε χαμηλών τόνων και συμφιλιωτικός. Στη Στοά Αρσακείου, μόλις πληροφορήθηκε, ότι ανάμεσα στους παρισταμένους βρίσκονται και κάποιοι παλαιοί φοιτητές της Νομικής Αθηνών, από την αντίπερα όχθη κατά τον αγώνα της κατοχής, έσπευσε να τους συναντήσει και συνομίλησαν ανοιχτόκαρδα.
Το βιβλίο του Μακρή-Στάικου, ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ περιλαμβάνεται στις ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ, στη σελ. 213. Αλλά η κρίση για το ουσιαστικότερο που αντλούν και αποδέχονται από το σημαντικό κατά τα άλλα βιογραφικό αυτό έργο οι δυο καθηγητές επιφυλάσσομαι να διατυπώσω στο τέλος, υπό τμήμα Ε’ in fine, ως Διαπίστωση δεύτερη του ΣΧΟΛΙΟΥ μου.
Αλλά και του δευτέρου από τα βιβλία, Πανελλήνιος Συνομοσπονδία Εθνικών Εθνικών Αντιστασιακών Οργανώσεων 1941-1949, Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, 2001, του οποίου παραβλέπεται από τους συγγραφείς στα ΕΜΦΥΛΙΑ ΠΑΘΗ η αξία ως βιβλιογραφικής πηγής, το κύρος επιβεβαιώθηκε από την κατά χιλιάδες αντιτύπων κυκλοφορία του στην Ελλάδα και στον Ελληνισμό της Διασποράς και η υποδοχή του από την ημέρα της δημόσιας παρουσίασής του.
Πράγματι η παρουσίασή του πραγματοποιήθηκε στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών στις 29.4.2001. Στη μεγάλη αίθουσα παρίσταντο και παλαίμαχοι αγωνιστές του συνόλου των εκτός ΕΑΜ Οργανώσεων Εθνικής Αντίστασης και οι συγγραφείς-αγωνιστές του συλλογικού αυτού έργου, πολλών από τους οποίους τα ονόματα αναφέρονται στο βιβλίο αυτό. Παρουσιαστές και του βιβλίου αυτού υπήρξαν, κατά την πρόσκληση που διατηρώ στο αρχείο μου, τα πλέον αρμόδια πρόσωπα : Ιωάννης Βερυβάκης Στρατηγός – επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ. Ιωάννης Βούλτεψης δημοσιογράφος-συγγραφέας, παλαίμαχος μαχητής του ΕΛΑΣ. Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, καθηγητής νεωτέρας Ελληνικής Ιστορίας, ο νυν Ακαδημαϊκός. Και Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης κοσμήτορας τότε της Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ, ο νυν Πρόεδρος του Παρνασσού.
Ε. Τελείωσα όμως με την ενασχόλησή μου με το βιβλίο ΕΜΦΥΛΙΑ ΠΑΘΗ διαβάζοντας και το τελευταίο Κεφάλαιο 23 : Τι κληρονομιά μας άφησε ο εμφύλιος πόλεμος.
Προσφέρει και το Κεφάλαιο αυτό χρήσιμες πληροφορίες και κρίσεις. Θα περιορισθώ όμως σε δυο και μόνες διαπιστώσεις, σχετικές με την επιβάρυνση της κληρονομιάς αυτής στα κριτήρια κάποιων νεοελλήνων διανοουμένων συγγραφέων, όπως και των συγγραφέων-καθηγητών των ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΑΘΩΝ.
Διαπίστωση πρώτη : Η αντίληψη, ότι η δράση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ κατά τη δεκαετία του 40 υπήρξε το κυρίαρχο γεγονός στη νεοελληνική Ιστορία, οδηγεί τους συγγραφείς στην ακόλουθη κρίση, με την οποίαν αρχίζει το Κεφάλαιο 22 : «Η δεκαετία του ‘40 υπήρξε (μαζί ενδεχομένως με τη δεκαετία του ’20) η πιο τραγική και αιματηρή δεκαετία που έζησε η χώρα μας. Ακριβώς λόγω της εμφύλιας διάστασής τους, η τραγικότητα των γεγονότων αυτών…»΄. Η έννοια του τραγικού (στοιχείου της Ιστορίας, που διδάχθηκε στην Οικουμένη από την αρχαία Ελληνική Τραγωδία) εκλαμβάνεται εδώ με την έννοια του θλιβερού. Στην αντίληψη αυτή έχουν, κατά συνέπεια του εμφυλίου, οδηγηθεί οι συγγραφείς με πρώτον διδάξαντα τον Νιcolas Svoronos, HISTOIRE DE LA GRECE MODERNE, Presses Universitaires de Grece, 1953, o οποίος στην Ιστορίας της Νέας Ελλάδος (σύνολο σελίδων 126) αφιερώνει 26 στίχους στην άμυνα των Ελλήνων κατά των Ιταλών και των Γερμανών, και 7 σελίδες στη δράση του ΕΑΜ. Η δεκαετία του 40 με την πατριωτική έξαρση και την εθνική ενότητα στον αμυντικό Πόλεμο το 40-41, όπως και με τον νικηφόρο Πόλεμο του 1946-49 έφερε την Ελλάδα στο προσκήνιο της Παγκόσμια Ιστορίας. Απετέλεσε την αφετηρία της συνεχούς ανάπτυξης της Ελλάδος, παρά τις καθυστερήσεις, στρεβλώσεις και εκτροπές και από το 2009 την κρίση, στις οποίες οδήγησαν από το 1944 ο εμφύλιος πόλεμος και η νεοελληνική ηγεσία, με την ψήφο βεβαίως του Ελληνικού Λαού.
Διαπίστωση δεύτερη. Ανέφερα παραπάνω (υπό Δ’), ότι περιλαμβάνεται στη βιβλιογραφία το βιβλίο του Πέτρου Μακρή-Σταικου , ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ. Όπως και η IΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ του Νικολάου Σβορώνου, και το βιβλίο του Μακρή-Στάικου αποτελεί πηγή πληροφοριών και έμπνευσης για τους δυο συγγραφείς.
Ο Μακρής-Στάικος, αναφερόμενος στο βιβλίο του στις εκτός του ΕΑΜ εθνικοαπελευθερωτικές Οργανώσεις τις χαρακτηρίζει ως αστικές : (όπου στο κείμενο ο όρος «αστικές» καταχωρίζεται με στοιχεία μαύρα, το μαύρισμα οφείλεται σε μένα).
-σελίδα 160 : «H άλλη πλευρά, οι φοιτητές που ανήκουν στην ΠΕΑΝ, Την Ι.Τ. και στις άλλες αστικές οργανώσεις κινούνται στο πλαίσιο της αστικής-δημοκρατικής ιδεολογίας, ανεξάρτητα από αποχρώσεις».
-σελίδα 146 : «Ο ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας δημιουργείται τον Μάιο του 1942 ως ανεξάρτητη μονάδα του ΕΛΑΣ Αθήνας-Πειραιά, Αρχικά, στην περίοδο που είναι άοπλος, τα καθήκοντά του περιορίζονται στην περιφρούρηση εκδηλώσεων της ΟΚΝΕ, του ΕΑΜΝ και της ΕΠΟΝ, στην προστασία συνεργείων που έγραφαν συνθήματα στους τοίχους, αλλά και στην ενίσχυση των φοιτητών των παραπάνω οργανώσεων στις συμπλοκές τους με τα μέλη των αστικών οργανώσεων.
-σελίδα 152 : « Την ίδια εποχή δραστηριοποιούνται και οι αστικές οργανώσεις, κυρίως οι «Κανελλοπουλικοί». Ανάμεσά τους -φανατικό και δραστήριο μέλος της Ιεράς Ταξιαρχίας- ο …. /Δεν επαναλαμβάνω το ονοματεπώνυμο που έχει γράψει ο Μακρής-Στάικος, επειδή η πληροφορία που δίνει για το πρόσωπο αυτό, ένταξής του στην Ι.Τ., είναι αναληθής. Είναι περίεργο, αλλά εξηγείται, ότι ένα σπουδαίο ερευνητικό βιβλίο, όπως αυτό του Πέτρου Μακρή-Στάικου, που προσφέρει άγνωστες και σημαντικές πληροφορίες για την Ιστορία της κατοχής (Εθνικοαπαλευθερωτικός Αγώνας, εθνικός διχασμός και εμφύλιος), αντλημένες κυρίως με συνεντεύξεις του από επιζώντες τότε Αγωνιστές από τις δυο όχθες, περιέχει κάποιες αναλήθειες ως προς τα πρόσωπα και στρεβλώσεις ως προς τα γεγονότα, βεβαίως και στους εννοιολογικούς χαρακτηρισμούς. Η εξήγηση είναι απλή. Ο συγγραφέας του φιλότιμος και εργατικός, με μεγάλες ικανότητες πρόσωπο δεν υπήρξε Ιστορικός, αλλά συγγραφέας.
-σελίδα 193 : «Είναι και μάλλον θα παραμένει άγνωστο ποιος έφερε τον Κίτσο Μαλτέζο σε επαφή με αστική οργάνωση και μάλιστα στρατιωτική. Ίσως ο Περικλής Ράλλης, ίσως κάποιος φίλος του».
Μετά την παρουσίαση του βιβλίου αυτού του Μακρή-Στάικου, με χρονολογία 8 Μαρτίου 2000 έστειλα επιστολή στον συγγραφέα, που κοινοποίσα στον Εκδοτικό Οίκο ΩΚΕΑΝΙΔΑ , στην οποίαν μεταξύ άλλων κριτικών παρατηρήσεων στο βιβλίο, γράφω και τα εξής : «Χαρακτηρίζετε στο βιβλίο σας τις «Εθνικές οργανώσεις πληροφοριών και δολιοφθοράς» (π.χ. ΟΜΗΡΟΣ) και τις «Εθνικές οργανώσεις εσωτερικού» (π.χ. ΠΕΑΝ, Ιερή Ταξιαρχία, ΕΔ, ΕΚ, ΡΑΝ, ΕΣΑΣ), κατηγοριοποιήσεις που έκαμε ο παλαιός Α.Ν. 971/1969 (φεΚ 105/Α/29.29.4.1949) ως «αστικές οργανώσεις» (σελίδες 146,188,193,213, 226, 268, 274 κ.α.). Μιλάτε επίσης για ¨αστικά παράνομα έντυπα» (σελ. 231). Νομίζω, ότι ο χαρακτηρισμός αυτός αστικός αντί εθνικός, μαρξιστικής εμπνεύσεως, δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, διότι δίνει μονομερή κοινωνική προέλευση στην έμπνευση, τη σύσταση και την επάνδρωση των εθνικοαπελευθερωτικών αυτών οργανώσεων, ενώ αφήνει ελεύθερη τη δυνατότητα χαρακτηρισμού κατ’ αποκλειστικότητα ως αντιπροσωπευτικών του αταξικού φρονήματος στ ΕΑΜ, του οποίου ωστόσο «ραχοκοκκαλιά» και όχι μόνο υπήρξε το σταλινικό ΚΚΕ. Προσωπικά όχι απλώς δέχομαι, αλλά και χρησιμοποιώ ως ένα από τα εργαλεία έρευνας των κοινωνικών φαινομένων και τον Μαρξισμό. »
Την εννοιολογία αυτή του Μακρή-Στάικου υιοθετούν ανεπιφύλακτα, χωρίς να κάνουν τον κόπο να την εξηγήσουν τουλάχιστον στους φοιτητές των, στους οποίους αφιερώνουν οι συγγραφείς το βιβλίο των (σελ. 28, fine) : « Ξεχάστηκαν επίσης αστικές οργανώσεις, όπως η ΠΕΑΝ που συντόνισε (quid ? δεν οργάνωσε και πραγματοποίησε με στελέχη της που μετέπειτα εκτελέσθηκαν ; ) την πρώτη και πιο εντυπωσιακή και παράτολμη αντιστασιακή πράξη, την ανατίναξη των γραφείων της φασιστικής φιλογερμανικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στο κέντρο των Αθηνών τον Σεπτέμβριο του 1942. Ακόμη περισσότερο, οι ανταγωνιστικές προς το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ οργανώσεις (ΕΔΕΣ, ΠΑΟ, Φωστερίδης κλπ)….» .-
24 Δεκεμβρίου 2015 – 4 Ιανουαρίου2016
Λουκάς Παν. Πάτρας
