ΙΩΑΝΝΗΣ Γ' ΔΟΥΚΑΣ - ΒΑΤΑΤΖΗΣ: "ΕΝ ΤΩ ΓΕΝΕΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΗΜΩΝ Η ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ"...
Τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Προέδρου Δ.Σ. τοῦ Ε.ΠΟ.Κ.
Τιμούμε σήμερα την επέτειο θανάτου και την ιερή μνήμη του Αυτοκράτορος Ιωάννου Γ’ Δούκα Βατάτζη.
Αντί άλλου Μνημοσύνου στην μνήμη του μεγάλου Βασιλέως θα αρκεσθούμε να παραθέσουμε την συγκλονιστική απάντησή του στον Πάπα Γρηγόριο Θ’ το 1237 -μεσούσης της Κατοχής της Βασιλεύουσας από τους Φράγκους- μετά την Άλωσι του 1204!
Ο πάπας λοιπόν, είχε αποστείλει στον Αυτοκράτορα που έδρευε πλέον στην Νίκαια, επιστολή με την οποία του ζητούσε οι Έλληνες («Graeci») «χάριν της παλαιάς τους σοφίας να σεβαστούν την αρχαιότητα της έδρας της Ρώμης και να παύσουν να διεκδικούν την Κωνσταντινούπολι». Η απαντητική Επιστολή του Αυτοκράτορος Ιωάννου Γ’ Δούκα Βατάτζη φέρει τον τίτλο «ΤΟΥ ΑΟΙΔΗΜΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΥΡΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΟΥΚΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΤΕ ΠΑΠΑΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΝ» και υπογράφει «Ἰωάννης ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ πιστός βασιλεύς καί αὐτοκράτωρ Ῥωμαίων…» Μεταφέροντας τα κυριότερα αποσπάσματά της, αναφέρουμε ότι αρχικά ο Αυτοκράτορας εκδήλωσε την έκπληξη του για το θράσος του πάπα να τολμήσει να ζητά να παύσει να διεκδικεί την κατεχόμενη από τους Φράγκους Κωνσταντινούπολη. Και του γράφει συγκεκριμένα:
«Σήμαινε αυτό το γράμμα, ότι στο δικό μας γένος των Ελλήνων βασιλεύει η σοφία, και με αυτήν ως πηγή παντού ανέβλυσαν σταγόνες (αυθ. κείμενο: “τε ἐν τῷ γένει τῶν Ἑλλήνων ἡμῶν ἡ σοφία βασιλεύει, καί, ὡς ἐκ πηγῆς ταύτης πανταχοῦ ρανίδες ἀνέβλυσαν”) και είναι το σωστό για μας, που λάμπουμε από τέτοια διάκριση, να μην αγνοούμε την αρχαιότητα του θρόνου σου…
Ότι, βέβαια, από το δικό μας γένος (σ.σ.των Ελλήνων) άνθησε η γνώση και το αγαθό αυτής και διαδόθηκε στους άλλους, όσους φροντίζουν με επιμέλεια για την απόκτηση και την άσκησή της, αυτό σωστά ειπώθηκε. Εκείνο όμως πως αγνοήθηκε, ή και αν δεν αγνοήθηκε, πως παρασιωπήθηκε, το ότι μαζί με την σοφία που βασιλεύει σε μας, κληροδοτήθηκε στο δικό μας γένος η κοσμική αυτή βασιλεία από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο… Διότι ποιος απ’ όλους αγνοεί ότι η κληρονομιά της διαδοχής του μεταβιβάστηκε στο δικό μας γένος και εμείς είμαστε οι κληρονόμοι και διάδοχοί του;
Έπειτα, εσύ απαιτείς από μας να μην αγνοήσουμε τον δικό σου θρόνο και τα προνόμιά του, εμείς δε να μην ανταπαιτούμε από σένα να μην παραβλέψεις και ν’ αναγνωρίσεις το δικό μας δικαίωμα στην εξουσία και το κράτος της Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο έλαβε την αρχή από των χρόνων του Μεγάλου Κωνσταντίνου, που αφού πέρασε από πολλούς άρχοντες μετά από εκείνον του δικού μας γένους, (αυθ. κείμενο: «ἀπό τῶν χρόνων του μεγάλου Κωνσταντίνου, διά πλείστων δέ ὁδεύσαι τῶν ἀρξάντων μετ’ ἐκεῖνον ἐκ τοῦ ἠμετέρου γένους”), και παρατάθηκε για μια ολόκληρη χιλιετία, έφθασε μέχρι εμάς; (“καί ἐς ὅλην χιλιετηρίδα παραταθέν, ἄχρι καί ἡμῶν ἔφτασεν;”)
Σαφώς οι γενάρχες της βασιλείας μου (αυθ. κείμενο: “οἱ τῆς βασιλείας μου γενάρχαι”) αυτοί από το γένος των Δουκών και των Κομνηνών, για μην αναφέρω και όλους τους άλλους, όλοι από γένη ελληνικά κατάγονται, (αυθ. κείμενο: “ἀπό γενῶν ἑλληνικῶν ἄρξαντας”) αυτοί λοιπόν του δικού μου γένους (σ.σ. του ελληνικού), επί εκατοντάδες ετών κατείχαν την αρχή της Κωνσταντινουπόλεως (αυθ. κείμενο: “οὗτοι γοῦν οἱ ἐκ τοῦ ἐμοῦ γένους, εἰς πολλάς ἐτῶν ἐκατοστύας τήν ἀρχή κατέσχον τῆς Κωνσταντινουπόλεως”). Και αυτούς η Εκκλησία της Ρώμης και οι προϊστάμενοί της τους αποκαλούσαν Αυτοκράτορες Ρωμαίων (δηλαδή τους Έλληνες)….
Διαβεβαιούμε λοιπόν και δηλώνουμε στην αγιότητά σου και προς όλους τους Χριστιανούς ότι ουδέποτε θα παύσουμε να αγωνιζόμαστε και να πολεμούμε κατά των κατακτητών της Κωνσταντινουπόλεως. Θα ασεβούσαμε και προς τους νόμους της φύσεως και προς τους θεσμούς της Πατρίδος και προς τους τάφους των πατέρων μας και προς τους ιερούς ναούς του Θεού, εάν δεν αγωνιζόμασταν γι’ αυτά με όλη μας την δύναμη…».
Το κείμενο αυτό είναι ένας ύμνος ελληνικής εθνικής αυτοσυνειδησίας. Με τα συγκλονιστικά αυτά αποσπάσματα ο υπέροχος Αυτοκράτορας δηλώνει ξεκάθαρα:
α) Ότι είναι Έλληνας το γένος και ότι «ἐν τῷ γένει τῶν Ἑλλήνων ἡμῶν ἡ σοφία βασιλεύει, καί, ὡς ἐκ πηγῆς ταύτης πανταχοῦ ρανίδες ἀνέβλυσαν»
β) Ότι οι Έλληνες είναι οι νόμιμοι «κληρονόμοι και διάδοχοι» του τίτλου «των Ρωμαίων» αφού σε αυτούς (αυθ. κείμενο: ἐν τῷ γένει ἡμῶν) κληροδοτήθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο η κοσμική βασιλεία.
γ) Ότι «ἀπό τῶν χρόνων του μεγάλου Κωνσταντίνου» όσοι βασίλευσαν ήσαν «διά πλείστων» (οι περισσότεροι) «ἐκ τοῦ ἠμετέρου γένους», δηλαδή του ελληνικού.
δ) Ότι από πολλών αιώνων (αυθ. κείμενο: "εἰς πολλάς ἐτῶν ἐκατοστύας"), η γενάρχες της βασιλείας (Αυτοκράτορες) της Κωνσταντινουπόλεως κατήγοντο «ἀπό γενῶν ἑλληνικῶν».
ε) Ότι κατόπιν αυτών, θα ήταν ασέβεια του γένους των Ελλήνων προς την Πατρίδα, τους τάφους των προγόνων μας, τα ιερά, ακόμη και προς την ίδια την φύση να μην διεκδικούμε την απελευθέρωση της Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Ιωάννης Γ΄Δούκας Βατάτζης χαρακτηρίζεται συχνά «Πατέρας του νεοελληνικού εθνικισμού», αφού συνέβαλλε σε μεγάλο βαθμό στην αφύπνιση του νέου Ελληνισμού, είναι ο πρώτος εκφραστής της «Μεγάλης Ιδέας», ενώ επικρατούν πολλοί θρύλοι, παραδόσεις και προφητείες ότι αυτός είναι και πρέπει να θεωρείται ο πραγματικός «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς»
Έχει γίνει Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας και η μνήμη του τιμάται κάθε 4 Νοεμβρίου.
ΣΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΑΣ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΆΝΟΥΜΕ ΠΑΝΤΑ ΤΗΝ ΕΥΧΗ "ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙ"!...