Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ "ΜΕΤΑΞΑ" (6 - 9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941)
τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Προέδρου Δ.Σ τοῦ ΕΠΟΚ
Στίς 6 Ἀπριλίου 1941, ὥρα 5:15 π.μ. ὁ Γερμανός πρέσβυς τηλεφωνοῦσε στήν οἰκία Κοριζῆ. Μισή ὥρα ἀργότερα ὁ πρίγκηψ φόν Ἔρμπαχ ἐπέδωσε τό τελεσίγραφο τῆς Γερμανίας στόν Πρωθυπουργό τῆς Ἑλλάδος, τό ὁποῖο ἁπλά ἐνημέρωνε ὅτι τά γερμανικά στρατεύματα, θά εἰσέβαλλαν στήν Ἑλλάδα. Φυσικά ὁ Γερμανός διπλωμάτης δέν ἐξεπλάγη ὅταν ὁ Κοριζῆς τοῦ δήλωσε ὅτι ἡ Ἑλλάς θά ἀνθίστατο. Καί ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς καί ὁ διάδοχός του εἶχαν κάμει τά πάντα γιά νά καταστήσουν τοῦτο σαφές.
Ἀκριβῶς τήν 5:15 πρωϊνή ὥρα, ὁ Γερμανικός Στρατός ἄρχιζε τήν ἐπίθεσί του πρός τό Μπέλες, μεταξύ Τριεθνοῦς καί Ποποτλίβιτσας. Μισή ὥρα μετά, ἡ ἐπίθεσις εἶχε γενικευθῆ σέ ὅλο τό μέτωπο μέχρι Κομοτηνῆς. Ἡ κυρία προσπάθεια τῶν Γερμανῶν θά διεξαγόταν στό Μπέλες καί τό ὀχυρό Ροῦπελ, μέ ἐνδιάμεσα ὀχυρά τά: Ποποτλίβιτσα, Ἰστίμπεη, Ἁρπαλούκι, Κελκάγια καί Παλιουριῶνες.
Πρῶτα ἐξεκίνησαν τό ἐπιβραδυντικό τους ἀγώνα τά φυλάκια προκαλύψεως. Τό φυλάκιο 162 κράτησε τούς εἰσβολεῖς μέχρι τό μεσημέρι καί ἀφοῦ ἔπεσαν ὅλοι οἱ ἄνδρες του μέχρις ἑνός. Τό πολυβολεῖο Π9 κράτησε ὥς τό βράδυ ἐξαντλῶντας ὅλα του τά πυρομαχικά. Ὅταν στό τέλος ὑπέκυψε, ὁ Γερμανός διοικητής συνεχάρη τόν πολυβολάρχη Λοχία Ἴτσιο καί κατόπιν διέταξε νά τόν τυφεκίσουν!
Τά ὀχυρά Ἰστίμπεη καί Κελκάγια, δέχονται ἀνηλεές σφυροκόπημα ἀπό πυροβόλα εὐθυτενοῦς τροχιᾶς καί ἀλλεπάλληλες ἐπιθέσεις Πεζικοῦ. Οἱ ὑπερασπιστές τους συντρίβουν ἕνα πρός ἕνα τά κύματα τοῦ ἐχθροῦ. Τά ὀχυρά Ροῦπελ, Παλιουριῶνες καί Καρατᾶς βάλλονται ἀπό 82 (!) γερμανικές Πυροβολαρχίες καί 120 ἀεροπλάνα Στοῦκας. Κατόπιν ἀπό ἅρματα μάχης καί ἔπειτα ἀπό μοτοσυκλετιστές καί ἀτελείωτο Πεζικό. Παράλληλα προσπαθοῦν νά περικυκλώσουν τό Ροῦπελ μέ φουσκωτά σκάφη, ἀπό τόν Στρυμώνα.
Τά ἴδια συνέβαιναν στά ὀχυρά Περιθώρι, Λίσσε, Ἐχίνος καί Νυμφαῖα! Τό τελευταῖο, οἱ Γερμανοί κατάφεραν νά τό παρακάμψουν καί νά εἰσέλθουν στήν Κομοτηνή.
Ἡ πρώτη ἡμέρα τῆς εἰσβολῆς τελείωνε χωρίς νά ἔχη πέση οὔτε ἕνα Ὀχυρό τῆς γραμμῆς “Μεταξά”!...
Δυστυχῶς ὅμως, ὁ Γιουγκοσλαυϊκός Στρατός ἀναγκάσθηκε νά συμπτυχθῆ στήν κοιλάδα τοῦ Στρούμνιτσα. Ἔτσι κινδύνευαν ἄμεσα τά νῶτα τῆς ἀμυντικῆς γραμμῆς τῶν Ἑλλήνων. Ἡ πρώτη ἡμέρα σημαδεύθηκε καί ἀπό τήν σφοδρότατη ἀεροπορική ἐπίθεσι κατά τοῦ Πειραιῶς καί τοῦ Ναυστάθμου. Ἡ ἔκτασις τῆς καταστροφῆς ὑπῆρξεν τεραστία διότι ἐβλήθη τό βρεταννικό μεταγωγικό “Κλᾶν Φρέϊζερ” τό ὁποῖο ἦταν ἔμφορτο τροτύλης.
Στίς 7 Ἀπριλίου 1941 ξημέρωνε ἡ δεύτερη ἡμέρα τῆς μάχης τῶν Ὀχυρῶν.
Ἡ σύμπτυξις τῆς XVIII Μεραρχίας, πού ὀφειλόταν στήν γιουγκοσλαυϊκή ὑποχώρησι, ἄφησε ἀκάλυπτα τά ὀχυρά τοῦ τομέως. Τό ὀχυρό Κελκάγια παραδόθηκε στίς 11:30 μετά ἀπό ἐπίθεσι μέ ἀσφυξιογόνα ἀέρια. Τό ἴδιο ἔγινε καί μέ τό ὀχυρό Ἰστίμπεη στίς 16:00 ἐνῶ τό Ἁρπαλούκι ἀντιστάθηκε μέχρι τίς 15:30. Τό ὀχυρό Ποποτλίβιτσα ὅμως συνέχιζε νά μάχεται μέ κατεστραμμένα ὅλα τά ὀχυρωματικά του ἔργα!
Στήν Θράκη τό ὀχυρό Νυμφαῖα ἀμύνθηκε μέ μεγαλειῶδες πεῖσμα μέχρι τό βράδυ. Στό τέλος δέχθηκε ἐπίθεσι μέ καπνογόνα καί φλογοβόλα καί παραδόθηκε τά μεσάνυκτα. Τό ὀχυρό Ἐχίνος ὅμως συνέτριψε κάθε ἐχθρική ἀπόπειρα.
Μεγαλειώδης μάχη ἔγινε στό ὀχυρό Περιθώρι μέ τήν βοήθεια τοῦ ὀχυροῦ Λίσσε στά δεξιά του. Ἡ μάχη ἔφτασε μέχρι τίς ἐσωτερικές στοές τοῦ ὀχυροῦ, ὅπου κανένας Γερμανός δέν μπόρεσε νά ἐξέλθη ζωντανός. Ἡ ἐπιφάνειά του ἀνακατελήφθη μέ θυελλώδη ἑλληνική ἀντεπίθεσι ἡ ὁποία ἀπέκρουσε καί συνδυασμό πεζικοῦ καί ἁρμάτων μάχης. Τά ἴδια ἀκριβῶς συνέβαιναν καί στό θρυλικό ὀχυρό Ροῦπελ.
Στίς 8 Ἀπριλίου 1941, ἄρχιζε ἡ τρίτη ἡμέρα τῆς ἀπίστευτης ἐκείνης μάχης.
Τό ὀχυρό Ἐχίνος περικυκλωμένο ἀναγκάθηκε νά παραδοθῆ στίς 15:00 τό ἀπόγευμα. Τά ὀχυρά Πυραμιδοειδές καί Λίσσε ὅμως εἶχαν καθηλώσει τούς Γερμανούς! Στά ὀχυρά Ροῦπελ καί Περιθώρι οἱ Γερμανοί ἔριχναν ὅλο τό βάρος τους ἀλλά ἦσαν ἀπόρθητα! Στήν ἐπιφάνεια τοῦ τελευταίου διεξήχθη μάχη σῶμα μέ σῶμα καί οἱ Γερμανοί διασκορπίστηκαν. Θυελλώδη μάχη ἔδινε καί τό ὀχυρό Παλιουριῶνες.
Ἐνῶ ὅμως τά ὀχυρά ἔδιναν αὐτόν τόν ὑπέροχο ἀγώνα, ἡ ἄμυνα τῆς Γιουγκοσλαυίας κατέρρευσε ἀφήνοντας ἀκάλυπτο τό ἀριστερό τῶν Ἑλλήνων! Ἡ 29η Τεθωρακισμένη Γερμανική Μεραρχία προέλαυνε πλέον πρός τήν Θεσσαλονίκη, ἀπό τήν Γιουγκοσλαυία, παρακάμπτωντας τά Ὀχυρά! Οἱ Γιουγκοσλαῦοι εἶχαν ἡττηθῆ στό Κουμάνοβο καί οἱ Βρεταννοί ἀπό τό Βέρμιο δέν κινήθηκαν πρός βοήθεια. Ἔτσι, ἡ ὁδός Κιλκίς - Θεσσαλονίκης ἦταν πλέον ἀνοικτή. Ὁ Δ/τής τοῦ Τ.Σ.Α.Μ. Κ. Μπακόπουλος, ἀποφάσισε τό βράδυ νά ζητήση συνθηκολόγησι γιά νά ἀποτρέψη τήν ὁλική αἰχμαλωσία τῆς στρατεύματός του.
Τό πρωί τῆς 9ης Ἀπριλίου 1941, οἱ Γερμανοί εἰσῆλθαν στήν Θεσσαλονίκη ἀπό τήν γιουγκοσλαυϊκή “κερκόπορτα”, παρακάμπτωντας τά ἀπόρθητα Ὀχυρά τῆς γραμμῆς “Μεταξᾶ”! Ὁ βρεταννός στρατιωτικός κριτικός Strategicus στό ἔργο του «Ἀπό τό Τομπρούκ εἰς τό Σμόλενκ», ἔγραφε χαρακτηριστικά: «Καθ’ ὅλον τό διάστημα κατά τό ὁποῖον ἐφαίνετο ὅτι ἡ Γιουγκοσλαυϊα ὑπό τούς προδοτικούς της Κυβερνήτας, ὄχι μόνον δέν θά παρεῖχε βοήθειαν, ἀλλά τουναντίον ἀπειλήν, ὁ Στρατηγός Παπάγος εἶχε συγκεντρώσει ἀξιολόγους Ἑλληνικάς μεραρχίας περί τήν Φλώριναν, διά νά καλύψη τό “κενόν τοῦ Μοναστηρίου”. Ὅταν ὅμως μετά τήν ἀνατροπήν τῶν προδοτῶν ὁ Στρατηγός Σίμοβιτς ἀνέλαβε τήν ἡγεσίαν εἰς τό Βελιγράδιον, αἱ δυνάμεις αὐταί, μετεφέρθησαν εἰς τήν ἀνατολικωτέραν λωρίδα τῆς Ἑλλάδος, εἰς τήν ἀνατολικῶς τῆς Θεσσαλονίκης Μακεδονίαν. Ἦτο πλέον λογικόν νά πιστευθῆ ὅτι ὑπό τάς δημιουργηθείσας, ἤδη, νέας συνθήκας, θά ἦτο δυνατόν νά προστατευθῆ μεγαλύτερον μέρος τῆς Ἑλλάδος, παρ’ ὅσον ἐπιστεύετο προηγουμένως. Πόσον εἶναι δύσκολον νά κατακριθῆ ἡ ἀναθεώρησις αὐτή τῶν ἀρχικῶν σχεδίων ἀμύνης τῆς Ἑλλάδος! Δυστυχῶς ὅμως -λόγω τῆς προώρου Γιουγκοσλαυϊκῆς καταρρεύσεως- αἱ δυνάμεις αἱ ὁποῖαι ἐστάλησαν ἀνατολικῶς τῆς Θεσσαλονίκης, ἐθυσιάσθησαν, ἡ δέ ζωτική θύρα τῆς Ἑλληνικῆς ἀμύνης, ἠνοίχθη εἰς τούς ἐπιδρομεῖς. Ἀπό τῆς ἀπόψεως αὐτῆς, ἡ εἴσοδος τῆς Γιουγκοσλαυΐας εἰς τόν πόλεμον παρά τό πλευρόν τῶν Συμμάχων, εἶναι ἡ αἰτία τῆς πτώσεως τῆς Ἑλλάδος! Ἡ Γιουγκοσλαυΐα, ὄχι μόνον δέν ἠδυνήθη νά παρεμποδίση τήν εἰσροήν τῶν Γερμανικῶν στρατευμάτων εἰς τήν κοιλάδα τοῦ Ἀξιοῦ, ἀλλά δέν κατόρθωσε κάν νά κρατήση τήν διάβασιν τοῦ Μοναστηρῖου. Οἱ δέ Ἕλληνες, ἐμπιστευθέντες εἰς αὐτήν, ἔχασαν τήν μόνην δυνατότητα πού εἶχον νά ὑπερασπισθοῦν ἀποτελεσματικῶς τό ἔδαφός των»!
Παρ’ ὅλα αὐτά, τά Ὀχυρά δέν γνώριζαν τίς ἐξελίξεις καί συνέχισαν νά μάχονται! Τά ὀχυρά Περιθώρι, Μάλιαγκα καί Παρταλούσκα ἐξαπέλυαν σφοδρή ἀντεπίθεσι ἀνατρέποντας τούς Γερμανούς καί συλλαμβάνοντας αἰχμαλώτους!
Στά ὀχυρά Ροῦπελ καί Παλιουριῶνες, οἱ Γερμανοί ἀπηυδησμένοι ἀπέστειλαν κήρυκες μέ λευκή σημαία οἱ ὁποῖοι τούς ἀνεκοίνωσαν ὅτι εἶναι μάταιη ἡ συνέχισις τοῦ ἀγῶνος, ἀφοῦ εἶχε καταληφθῆ ἡ Θεσσαλονίκη. Θρυλική ἔμεινε ἡ ἀπάντησις τοῦ διοικητοῦ τοῦ Ροῦπελ Ταγματάρχου Δουράτσου: «Τά ὀχυρά δέν παραδίδονται, κατακτῶνται. Ἐλᾶτε νά τά πάρετε»!
Τελικά, στίς 14:00 τό μεσημέρι τῆς 9ης Ἀπριλίου 1941, ὑπεγράφη στό Γερμανικό Προξενεῖο Θεσσαλονίκης τό “Πρωτόκολλο Συνθηκολογήσεως” τοῦ Τ.Σ.Α.Μ. ἀπό τούς Στρατηγό Φάϊελ καί Στρατηγό Κ. Μπακόπουλο. Σέ αὐτό ἀναγνωριζόταν: «Ἀναγνωρίζεται κατηγορηματικῶς ὅτι μέχρι τῆς ἐπιτεύξεως συμφωνίας διά τήν συνθηκολόγησιν, τά Ἑλληνικά βασιλικά στρατεύματα εἰς τήν Ἀνατολικήν Μακεδονίαν, ἐπολέμησαν μέ ἡρωϊσμόν ἐναντίον τῶν γενναίων Γερμανικῶν στρατευμάτων». Ἡ παῦσις πυρός συνετελέσθη στίς 18:00 τό ἀπόγευμα.
Στίς 10 Ἀπριλίου 1941 τό πρωί ὁ Γερμανός ἀξιωματικός πού παρέλαβε τό ὀχυρό Ροῦπελ, συνεχάρη τόν διοικητή του καί διέταξε γερμανικό τμῆμα νά ἀπονείμη τιμές στήν ἀποχωροῦσα ἑλληνική φρουρά. Τήν ἴδια ὥρα ὁ Γερμανός συνταγματάρχης πού παρελάμβανε τό ὀχυρό Παλιουριῶνες, ἔσφιξε τό χέρι τοῦ διοικητοῦ του καί παρέταξε καί αὐτός τμῆμα, καλῶντας τόν Ἕλληνα διοικητή νά τό ἐπιθεωρήση τιμῆς ἕνεκεν!
Γιά τήν Μάχη τῶν Ὀχυρῶν, τό Στρατηγεῖο τοῦ Χίτλερ ἐξέδωσε στίς 11 Ἰουνίου 1941 τήν ἑξῆς ἀνακοίνωσι: «Ἐκλεκτά Ἑλληνικά στρατεύματα ὑπερήσπισαν μέ ἐντελῶς ἐξαιρετικόν ἡρωϊσμόν τά ὀχυρά τῆς γραμμῆς Μεταξᾶ. Προεκλήθησαν οὕτω συγκρούσεις ἐξ ἐγγυτάτης ἀποστάσεως, τόσον πείσμονες καί ἔντονοι, ὅσον δέν εἶχον λάβει χώραν μέχρι τοῦδε εἰς κανέν ἄλλο πολεμικόν θέατρον».
Ὁ συνταγματάρχης Φόν Γκέϋζο ἐπιβεβαίωσε σέ Ἕλληνα λοχαγό στήν Καβάλα στίς 10 Ἀπριλίου: «Ἐπολέμησα εἰς τήν Πολωνίαν, εἰς τό Βέλγιον, εἰς τήν Γαλλίαν... Οἱοσδήποτε ἄλλος στρατός ὅστις θά ἀντιμετώπιζε τό πεζικόν μας, τό πυροβολικόν μας, τά Στοῦκας, τά τάνκς, τά φλογοβόλα, θά ἐπετοῦσεν ἀπό τῆς πρώτης στιγμῆς τά ὅπλα. Ἐνῶ ἐσεῖς μέ τά πενιχρά σας μέσα ἀντεστάθητε παντοῦ καί δέν μᾶς ἐπιτρέψατε τήν διάβασιν».
Ὁ στρατηγός Πάουλ Χάουζερ σέ ἄρθρο μέ τίτλο: «Οἱ Ἀνδρεῖοι Ἕλληνες» ἔγραφε: «Τά ἐπιτιθέμενα Συντάγματα, εἶχον ἤδη πείραν διασπάσεως ὀχυρωμένων γραμμῶν ἐκ προηγουμένων ἐκστρατειῶν εἰς τάς ὁποίας εἶχον λάβει μέρος. Οἱ Ἕλληνες ὅμως φρουροί τῶν ὀχυρῶν ἠμύνθησαν, παρά τά φλογοβόλα καί τάς χειροβομβίδας, μετά σκληροῦ φανατισμοῦ, ἀναλόγου τοῦ ὁποίου δέν εἶχον συναντήσει οἱ Γερμανοί στρατιῶται εἰς οὐδεμίαν τῶν προηγουμένων ἐκστρατειῶν των. Ἔφ΄ ὅσον καί ἕνας ἀκόμη στρατιώτης ἠδύνατο νά παραμείνη εἰς τό ὀχυρόν του, πυροβολοῦσε»!
Ἡ μαρτυρία τοῦ γνωστοῦ βρεταννοῦ στρατιωτικοῦ κριτικοῦ Strategicus στό ἔργο του: «Ἀπό τό Τομπρούκ εἰς τό Σμόλενκ» εἶναι ἐξ’ ἴσου χρήσιμη: «Ἀπό τῆς 5ης πρωϊνῆς τῆς 6ης Ἀπριλίου, αἱ τεθωρακισμέναι μεραρχίαι, μέ τήν ἐντονωτάτην ὑποστήριξιν τῆς Λουφτβάφφε, ἤρχισαν νέαν ἐπίθεσιν. Παρά τήν χρησιμοποίησιν ὅμως ὅλων τῶν νεωτέρων πολεμικῶν μέσων, οἱ Γερμανοί ἐλαχίστην μόνον ἐπιτυχίαν ἐσημείωσαν ἐπί τοῦ Ἑλληνικοῦ ἐδάφους, Ἀκόμη καί οἱ ἀλεξιπτωτισταί τούς ὁποίους ἔρριψαν, ἐκυκλώθησαν ταχέως καί ἐξουδετερώθησαν. Τά κύρια ὀχυρά τοῦ Ροῦπελ καί τά ἄλλα, ἀπέκρουσαν τελείως τήν ἔφοδον τῶν Γερμανικῶν Μεραρχιῶν, παρά τά ἀτελείωτα σμήνη τῶν ἀεροπλάνων καθέτου ἐφορμήσεως, τά ὁποῖα τήν ὑπεστήριζον. Διά μίαν ἀκόμη φοράν οἱ Ἕλληνες ἀπεδείχθησαν ἀντάξιοι τῆς φήμης των εἰς τάς συγκρούσεις αὐτάς. Μόνον εἰς τό Γιουγκοσλαυϊκόν μέτωπον ἐπῆλθεν ἡ διάσπασις».
Διαβάστε περισσότερα στο βιβλίο του Μάνου Ν. Χατζηδάκη "ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΟΞΑ 1936-1941" (Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ, Χαρ.Τρικούπη 14 Αθήνα. Τηλ. 2106440021)