ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΓΡΑΦΗ

τοῦ Μάνου Ν. Χατζηδάκη
 
Ἀπό τόν 7ο αἰώνα -πού ἡ ἑλληνική καθιερώνεται ὡς ἡ ἐπίση­μη γλῶσσα τοῦ Κράτους- διαμορφώνεται ἡ πρώ­ϊ­μη μεσαιωνική ἑλληνική, ἀποτέλεσμα κυρίως τῆς πνευ­ματικῆς ἀ­ναγεννήσεως κατά τόν 9ο καί 10ο αἰώνα. Πρό­κει­ται γιά ἄμεση ἐξέ­λι­ξη τῆς ἑλληνιστικῆς κοινῆς. Περισσότερο κοντά στήν ἑλλη­νι­­στι­κή κοινή βρίσκεται ἡ γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας.
 
 
  • Ἡ ἀτθίδα γλῶσσα
Οἱ λόγιοι χρησιμοποιοῦν κυρίως τήν «ἀτθίδα» γλῶσσα. Εἶναι δηλαδή “ἀττικίζοντες”. Κατά τόν Μίλτο Ἀνάστο διακρίνονται ἀπό «συνειδητή προσπάθεια νά μιμηθοῦν τό ὕφος καί τή γλῶσσα τῶν με­γά­λων συγγραφέων τῆς ἀρχαιότητας» δη­μιουργώντας ἔτσι μία «νέ­α λογοτεχνική γλῶσσα, τή “νέο-ἀττική” ἤ “κοι­νή διάλεκτο” ἡ ὁποί­­α ἀποτελεῖ τόν βυζαντινό πρόδρομο τῆς σύγ­χρ­ονης καθαρεύ­ου­­­σας». [«Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους», Τόμος Ζ’ σελ. 346].
  • Ἡ δη­μώδης (καθομιλουμένη)
Παράλληλα ἀναπτύσεται ἡ δη­μώδης «τῆς ὁποίας οἱ ἀ­πα­ρχές ἀνάγονται τουλάχιστον στήν ἑλλη­νι­στική ἐποχή» [«Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους», Τόμος Ζ’ σελ. 346], πού γί­νε­ται ἡ καθομιλουμένη τῶν λαϊκῶν στρω­μάτων καί ἀποτελεῖ πρό­γονο τῆς σύγχρονης δημοτικῆς. Κορυφαῖο δεῖγμα της εἶναι ὁ Ἀκ­ρι­τι­κός Κύκλος καί κυρίως τό «Ἔπος τοῦ Δι­γενῆ Ἀκριτῆ» στήν πα­ραλ­λαγή Ε’.
  • Ἡ ἑνότητα καί διάσωση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας
Τό σημαντικό εἶναι ὅτι ἡ ἑνότητα τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας διατηρήθηκε καί ἀπετράπη ἡ διάσπασή της σέ ἄλλες γλωσσικές γενέσεις ὅπως συνέβη μέ τήν λατινική στήν Δύση ἡ ὁποία διε­σπά­σθη σέ νέες λατινογενεῖς ἤ ρωμανικές γλῶσσες, ὅπως ἡ ἰταλική, ἡ γαλλική, ἡ ἱσπανική, ἡ πορτογαλλική κ.λπ. Περί τό 815, ὁ Μιχαήλ Σύγκελλος συνέταξε τό ἀρχαιότερο ἑλληνικό μεσαιωνικό λεξικό μέ τίτλο «Μέθοδος περί τῆς τοῦ λό­γου συντάξεως». Καί ὁ Θεό­γνω­στος τήν ἴδια περίοδο συνέγραψε τό ἔργο τοῦ «Περί ὀρθο­γρα­φίας».
  • Ἡ ἐφεύρεση τῆς μικρο­γράμ­ματης γραφῆς
Τόν 9ο αἰώνα ἡ ἑλληνική γραφή μετατρέπεται σέ καλλιγραφι­κή μικρο­γράμ­ματη, μέ χωρισμό τῶν λέξεων, τονισμό καί στίξη. Ἡ μικρογράμ­μα­τη ἑλληνική γραφή καί ὁ ἐπακόλουθος “μεταγραμ­μα­­τισμός” κατά τόν P. Lemerle «θά δώσει τό ὄργανο σέ μία νέα παι­δεί­α, σέ ἕναν νέο οὐμανισμό». [«Ὁ Πρῶτος Βυζαντινός Οὐμανισμός» σελ. 109].
Τό ἀρχαιότερο εἰ­­κονογρα­φη­μέ­νο χει­ρόγραφο εἶναι ἐκεῖνο τοῦ Νικολάου Κρητός τό 835, προ­ερχό­με­νο ἀπό τήν Μονή Στουδίου. Ἐπίσης, τό 1043 ἤ τό 1052 ἔχου­με τό πρῶτο βυζαντινό χειρόγραφο σέ χαρτί.