Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 2 - ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΠΟΛΩΣΗ
Πριν δούμε αναλυτικά τις 3 περιόδους του Μακεδονικού Αγώνα, αξίζει να αναφέρουμε ότι στις 28 Φεβρουαρίου του 1870, εξεδόθη σουλτανικό φιρμάνι (διάταγμα), έργο του Αααλή Πασά του επιλεγομένου και Πονηρού Βεζύρη, με το οποίο αναγνωρίστηκε η ίδρυση Βουλγαρικής εκκλησίας υπό Έξαρχο εδρεύοντα στην Κωνσταντινούπολη.
Το σημαντικότερο όμως στο φιρμάνι αυτό είναι η ρύθμιση του άρθρου 10 σύμφωνα με την οποία προβλεπόταν ότι και περιοχές, πέραν των καθοριζομένων στο φιρμάνι, μπορούσαν να ενταχθούν στην βουλγαρική Εξαρχία, εάν το σύνολο ή τουλάχιστον τα 2/3 των κατοίκων τους, επιθυμούσαν την υπαγωγή αυτή. Έτσι δινόταν «πράσινο φως» στην Βουλγαρία να αυξήσει με κάθε τρόπο τους κατοίκους της Μακεδονίας που θα επιθυμούσαν τον Βούλγαρο αντί του Πατριαρχικού ιερέως (Γ. Λιάκουρη: «Μακεδονικός Αγώνας», ένθετο στην «Στρατιωτική Επιθεώρηση»)
Ας δούμε τώρα αναλυτικότερα, τις τρεις περιόδους του Μακεδονικού Αγώνα.
1η Περίοδος (1870-1897): Προπαγανδιστική Δράση
Τον αγώνα αυτόν, κατά τα αρχικά στάδια, το κυρίαρχο κράτος, δηλαδή η Οθωμανική Αυτοκρατορία, όχι μόνον δεν τον απέτρεψε, αλλά εφαρμόζοντας την Αρχή του «Διαίρει και Βασίλευε», σε πολλές περιπτώσεις, ευνοούσε τους Βουλγάρους.
Ο Μακεδονικός Αγώνας ουσιαστικά αρχίζει από το 1870, όταν ιδρύθηκε η Βουλγαρική Εξαρχία. Το 1877, κηρύσσεται ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος, ο οποίος το 1878, καταλήγει στην «Συνθήκη του Αγ. Στεφάνου», η οποία προέβλεπε την δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας, όπως αυτή φαίνεται στον χάρτη:
Οι λοιπές Μεγάλες Δυνάμεις αντιδρούν και η Συνθήκη αυτή, δεν εφαρμόζεται ποτέ.
Το 1885, η Βουλγαρία προσαρτά βιαίως την Ανατολική Ρωμυλία, με την ανοχή των Μεγάλων Δυνάμεων.
Η γενικότερη προσπάθεια των Βουλγάρων στην Μακεδονία, άρχισε με ειρηνικά μέσα και απέβλεπε στο να πείσει τους κατοίκους της, να υπαχθούν στην σχισματική εκκλησία, με απώτερους, φυσικά, Γεωπολιτικούς Στόχους.
Η προπαγάνδα, γινόταν στις Εκκλησίες και τα Σχολεία με ιερείς και δασκάλους που στέλνονταν από τη Βουλγαρία.
Οι Έλληνες, αντέδρασαν με τα ίδια μέσα, ιδρύοντας περισσότερα Σχολεία και Εκκλησίες, με περισσότερους ιερείς και δασκάλους. Πολύ μεγάλη δραστηριότητα σημειώθηκε και στον Πολιτιστικό Τομέα, με την ίδρυση Σωματείων Φιλεκπαιδευτικών, Μουσικών και Μορφωτικών.
Η αφοσίωση του Κλήρου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, αποτελούσε στοιχείο συσπειρώσεως του Ελληνορθόδοξου ποιμνίου, γύρω από την «Ελληνική Ιδέα».
Ανάμεσά τους υπάρχουν σημαντικές προσωπικότητες, όπως: Στην Καστοριά, ο Γερμανός Καραβαγγέλης, στην Δράμα, ο Χρυσόστομος, ο μετέπειτα Εθνομάρτυς Σμύρνης και στην Στρώμνιτσα, ο Γρηγόριος.Μεγάλη Εθνική Δράση, αναλαμβάνει ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄. Αντιλαμβανόμενος την σοβαρότητα του Αγώνα ο Ιωακείμ, τοποθετεί στην Μακεδονία, νεαρούς, φωτισμένους και δυναμικούς Ιεράρχες, οι οποίοι με το θάρρος και το φρόνημά τους, πέτυχαν να ανατρέψουν το κλίμα.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών, ήταν εξ’ ίσου σημαντικός, αφού εκτός από την εξύψωση του Εθνικού Φρονήματος των Ελλήνων, ήταν και Πληροφοριοδότες και Σύνδεσμοι με το Ελληνικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης.
Μπροστά στην νέα αυτή κατάσταση και την σθεναρή αντίδραση των Ελλήνων της Μακεδονίας, η Βουλγαρία αποφάσισε την χρήση βίας…
Και μπαίνουμε έτσι στην
2α Περίοδο (1897-1904): Τρομοκρατική Δράση
Την Άνοιξη του 1895, ένοπλες βουλγαρικές ομάδες, περίπου 600 ανδρών, μπήκαν στην Μακεδονία για να τρομοκρατήσουν τους Έλληνες. Από το 1897 μέχρι τον Νοέμβριο του 1904, δολοφονήθηκαν μόνο στην περιοχή της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, πάνω από 500 Έλληνες. Ταυτοχρόνως, η βουλγαρική προπαγάνδα γίνεται όλο και πιο έντονη.
Ενώ όμως η Σόφια έτσι έκανε, η Αθήνα, παρέμενε σε αδράνεια, ακόμα και σε αδυναμία, να βοηθήσει.
Έτσι, οι Έλληνες της Μακεδονίας είχαν αφεθεί στην τύχη τους, μη έχοντας όχι Υλική, αλλά ούτε καν Ηθική, στήριξη. Η αλήθεια βέβαια είναι, ότι η τότε Ελεύθερη Ελλάδα, βρισκόταν, ακόμη, σε αδυναμία να βοηθήσει. Αντιμετωπίζοντας τις συνέπειες του Ε/Τ Πολέμου του 1897, ήταν διστακτική να αναμειχθεί στην διαμάχη για την Μακεδονία.
Την 20 Ιουλίου 1903, οι Βούλγαροι προφασιζόμενοι τουρκική κακοδιοίκηση, εκδηλώνουν την εξέγερση του Ήλιντεν (Ημέρα του Προφήτη Ηλία)
Σκοπός της εξεγέρσεως ήταν να προκληθούν αντίποινα των Μουσουλμανικών πληθυσμών, εις βάρος των Χριστιανικών. Όπερ και εγένετο. Όλα πλέον, οδηγούν στην 3η Φάση του Μακεδονικού Αγώνα.
Δηλαδή στην…
3η Περίοδο (1904-1908): Ένοπλη Αναμέτρηση
Προ της καταστάσεως αυτής, αλλά και η συνεχιζόμενη αδράνεια της Αθήνας, αναγκάζει τον Ελληνισμό της Μακεδονίας, να αντιδράσει διαφορετικά.
Ο φλογερός πατριώτης Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, οργανώνει αντάρτικα σώματα, με κορυφαίο τον γενναίο Μακεδόνα Καπετάν Κώττα.
Ζητά την συνδρομή του Εθνικού Κέντρου, αλλά η Αθήνα κωφεύει. Δεν εγκαταλείπει όμως την προσπάθεια. Γράφει πύρινα άρθρα στις εφημερίδες.
Έρχεται σε επαφή με τον Υποπρόξενο στο Μοναστήρι Ίωνα Δραγούμη και τον (γαμπρό αυτού) Ανθυπολοχαγό Παύλο Μελά. Οι δύο αυτές μορφές του Μ.Α, ανταποκρίνονται αμέσως και το 1903 αποστέλλουν στον Καραβαγγέλη, οπλισμό και εθελοντές (κυρίως Κρήτες).
Ταυτοχρόνως το Ελληνικό Προξενείο στην Θεσσαλονίκη (σήμερα Μουσείο Μ.Α.), γίνεται κέντρο Εθνικής Δράσεως.
Πρωτοπόρος στην προσπάθεια αυτή, είναι ο Ίων Δραγούμης (από το Βογατσικό Καστοριάς). Ο Δραγούμης, δραστηριοποιείται προς κάθε κατεύθυνση σε ολόκληρη την Μακεδονία και προετοιμάζει το έδαφος για τον μεγάλο ξεσηκωμό.
Επί τέλους, η Αθήνα αρχίζει να αφυπνίζεται…
Νεαροί Διπλωμάτες, απλοί Ιδιώτες, Δημοσιογράφοι, Λογοτέχνες και Αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού, ενεργώντας μόνοι τους και χωρίς κρατική εντολή, πηγαίνουν στην Μακεδονία το 1903.
Βλέπουν την κατάσταση και επιστρέφοντας στην Αθήνα, δίνουν το σήμα του συναγερμού.
Ο Ίων Δραγούμης, στο έργο του «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα», στέλνει εγερτήριο σάλπισμα στην και τότε (όπως και τώρα) μακαρίως κοιμωμένη Ελληνική κοινή γνώμη και καταπιεζομένη Εθνική μας συνείδηση.
Τοποθετούνται ως Πρόξενοι άνθρωποι, που θα πάρουν ενεργό μέρος στον αγώνα, όπως ο Λάμπρος Κορομηλάς στην Θεσσαλονίκη
Έλληνες Αξιωματικοί μεταβαίνουν στην Μακεδονία και είτε τοποθετούνται ως Γραμματείς στα Ελληνικά Προξενεία, είτε αναλαμβάνουν την οργάνωση και την ηγεσία των Ενόπλων Τμημάτων, που μάχονται με σκοπό να προστατεύσουν τον ελληνικό πληθυσμό και να τονώσουν το Εθνικό Φρόνημα.
Παραλλήλως, οργανώνεται ένα περίπλοκο σύστημα προωθήσεως ανδρών και οπλισμού, μέσω των Ε/Τ συνόρων.
Εξ’ άλλου, σε αρκετές πόλεις της Ελλάδος ανοίγουν γραφεία στρατολογήσεως εθελοντών, τα οποία παρουσιάζονται ως Γραφεία Ταξιδίων.
Στον αγώνα για την Μακεδονία, συστρατεύθηκαν όλοι οι Έλληνες, με πρώτους τους Κρητικούς και τους Μανιάτες.
Ανάμεσά τους πρωτοπόροι δεκάδες νέοι αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού αλλά και του Ναυτικού, πολλοί από τους οποίους, έδωσαν και την ζωή τους για την Μακεδονία. Χαρακτηριστικές τραγικές, αλλά και συνάμα ηρωικές μορφές, οι νεαροί Ανθυπολοχαγοί Παύλος Μελάς και Τέλος Άγρας.
Ο Παύλος Μελάς χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο «Μίκης Ζέζας» (Το «Μίκης» ήταν το όνομα του γιου του, ενώ το «Ζέζας», σημαίνει «μελαχρινός»)
Οι τρεις πορείες του Παύλου Μελά στην Μακεδονία το 1904, έχουν περάσει στην σφαίρα του θρύλου.
Ας τις θυμηθούμε
Ο Παύλος Μελάς, εργάστηκε άοκνα και συστηματικά:
– Για την οργάνωση ανταρτικών εθελοντικών σωμάτων στην Δυτική Μακεδονία.
– Για την προστασία των Ελληνικών χωριών και
– Για την αφύπνιση του Ελληνικού πληθυσμού.
Θα ήταν μεγάλη ιστορική παράλειψη εάν δεν αναφερόμαστε στην συμβολή στον Μακεδονικό Αγώνα των Μανιατών και των Κρητικών.
Στην Αθήνα στις 22 Μαΐου 1904 ιδρύθηκε το Μακεδονικό Κομιτάτο, στα γραφεία της εφημερίδας «Εμπρός». Εμπνευστής, ιδρυτής, αλλά και Πρόεδρος του κομιτάτου ήταν ο διευθυντής της εφημερίδας «Εμπρός» ο Δημήτρης Καλαποθάκης (1862-1921) από την Αρεόπολη της Μάνης και μέλος της πρώτης οργανωτικής επιτροπής, καθώς και ο Πέτρος Κανελλίδης (1846-1911) από το Κουτήφαρι της Έξω Μάνης, διευθυντής της εφημερίδας «Καιροί». Το κομιτάτο, μέλη του οποίου είναι οι Ν. Πολίτης, καθηγητής πανεπιστημίου, Ιωάννης Ράλλης, Πέτρος Σαρόγλου κλπ. αποφασίζει να δράσει άμεσα στέλνοντας ένοπλα σώματα και οπλισμό στους ελληνικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας.
Ο Καλαποθάκης, που ως δημοσιογράφος και ως άνθρωπος είχε την καθολική εκτίμηση κράτους και λαού, κρατάει ουσιαστικά στα χέρια του το σχεδιασμό του Αγώνα στο κέντρο. Οργανώνει τα αντάρτικα σώματα και τα αποστέλλει στη Μακεδονία, αλληλογραφεί και συντονίζει, ενημερώνει το κράτος για τον Αγώνα και τον άξιο πρόξενο της Θεσσαλονίκης, τον Λάμπρο Κορομηλά. Στο γραφείο του γίνονται οι στρατολογήσεις και η οργάνωση των εθελοντών και φυσικά των Μανιατών εθελοντών.
Ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης έλεγε σε γνωστό του: «Όπου να ‘ναι φτάνουν από κάτω και Ελληνικά σώματα. Κρητικοί και Μανιάτες. Θα δεις κάθε κλαδί και παλικάρι».
Επίσης ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης το 1902 σε επιστολή του προς τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξανδρο Ζαϊμη, μεταξύ των άλλων έγραφε: «…Στείλε μου πενήντα παλικάρια, πενήντα Κρητικούς να τους ενώσω με τους δικούς μου. Θα καταρτίσω έτσι είκοσι Σώματα και θα τα μοιράσω από τον Αλιάκμονα ως το Μαρίχοβο και το Μοναστήρι, τη Φλώρινα, το Όστροβο (Άρνισσα), Σέτινα, Βλάδοβο (΄Αγρας), Βοδενά (Έδεσσα) και Καρατζόβα. Ο καιρός είναι κατάλληλος για δράση. Ένα σωρό πρόκριτοι, ιερείς, και διδάσκαλοι είναι μυημένοι και οι οπλαρχηγοί περιμένουν ενίσχυση από την Ελλάδα. Ο ερχομός των παλικαριών από κάτω (Κρήτη) θα δώσει κουράγιο στους δικούς μου, θα εμποδίσει την αποσκίρτησή τους και θα φοβίσει τους Βουλγάρους…»
Και η Κρητική ρίμα απαθανάτισε σε δημοτικό ριζίτικο τραγούδι το εθνικό αυτό κάλεσμα του Καραβαγγέλη:
«…Ελάτε σεις ηρωικοί τση Κρήτης πολεμάρχοι,
τσ’ Ηπείρου οι σταυραετοί και Μακεδονομάχοι,
Ρούβα και Βάρδα και Κλειδή και Θύμιε Καούδη,
Κατσίγαρη και Πούλακα, Σκουντρή και Νικολούδη
και Καραβίτη και Μακρή, Σκαλίδη, Μαυρογένη,
Μπολάνη και Καλογερή, Γαλάνη, Σεϊμένη…
ψυχές μεγάλες με τιμή σ’ αγώνες, αγιασμένες
τση Μάνας Κρήτης οι γενιές οι χιλιοδοξασμένες…»
(συνεχίζεται)